ေရးသားသူ – ၿဖဳိးၿဖဳိး(My World Phyo Phyo Blog)
အေမရိကမွာ တျခားဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံေတြထက္ ေသနတ္အသံုးျပဳသတ္ျဖတ္မႈေတြ ပိုၿပီးမ်ားေနပါတယ္။ အဲဒီကြဲျပားခ်က္ေတြအတြက္ အေၾကာင္းျပခ်က္တစ္ခုက ေသနတ္ဥပေဒေတြပါ။ ယူအက္စ္မွာ ကမၻာ့တျခားႏိုင္ငံထက္ အေလွ်ာ့ေပါ့ဆံုး ေသနတ္ဥပေဒတခ်ဳိ႕ရွိေနပါတယ္။ အဲဒီဥပေဒေတြဟာ တိုင္းျပည္ထဲမွာ ဘာေၾကာင့္ လူေတြမ်ားမ်ားေသနတ္ရယူႏိုင္ၾကသလဲ။ ေသနတ္ေတြပိုင္ဆိုင္ထားႏိုင္သလဲဆိုတာ ရွင္းျပေနသလိုပါပဲ။ ၂၀၁၇ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္အရ ယူအက္စ္ဟာ ကမၻာမွာ အရပ္သားေသနတ္ပိုင္ဆိုင္မႈအေရအတြက္အမ်ားဆံုးႏိုင္ငံအျဖစ္ဦးေဆာင္ေနပါတယ္။ ယူအက္စ္က လူ ၁၀၀ မွာ ေသနတ္ ၁၂၀.၅လက္ ပုိင္ဆုိင္တယ္။ ဆုိလုိတာက လူတစ္ဦးစီဟာ ေသနတ္ ၁လက္မက ပုိင္ဆုိင္ထားတဲ့သေဘာ။ ဒုတိယလိုက္တာက ေဖာက္ကလန္ကြ်န္းစုပါ။ လူ ၁၀၀ မွာ ေသနတ္ ၆၂ လက္ပုိင္ဆုိင္တယ္။ တတိယကေတာ့ ရီမင္ျဖစ္ၿပီး ၅၂.၈လက္ ပုိင္ဆုိင္တယ္။
ဒါေပမဲ့ ယူအက္စ္ေသနတ္ဥပေဒေတြဟာ တျခားဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံထက္ တကယ္ပဲ ကြဲျပားေနတာလား ေမးခြန္းထုတ္စရာပါပဲ။ မီဒီယာေတြကမွတ္တမ္းေတြ၊ ေသနတ္အၾကမ္းဖက္မႈအေၾကာင္း ေလ့လာခ်က္ေတြ၊ အမ်ဳိးသားအဆင့္Database ေတြ၊ အေမရိကန္ေသနတ္ဥပေဒဆိုင္ရာ ေသနတ္အၾကမ္းဖက္ကာကြယ္ေရးအဖြဲ႔ ဥပေဒစင္တာက စိစစ္ေတြ႔ရွိခ်က္နဲ႔ Law Library of Congress ရဲ႕ ကမၻာတစ္ဝွမ္းက ေသနတ္ဥပေဒေတြနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ဆန္းစစ္သံုုးသပ္ခ်က္ေတြကို အေျခခံၿပီး အဲဒီေမးခြန္းရဲ႕ အေျဖကို ၾကည့္ရရင္ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံေတြအမ်ားအျပားမွာ ေသနတ္ဥပေဒေတြကို ခ်ဳိးေဖာက္ေနၾကတယ္လို႔ ဆိုရမွာပါ။
အဲဒီထဲက တျခားဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္ရင္ ယူအက္စ္ရဲ႕ ေသနတ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရးေဆာင္ရြက္မႈေတြက တင္းက်ပ္မႈမရွိဆံုးပါပဲ။။ Harvard Injury Control Research Center က စုေဆာင္းထားတဲ့အခ်က္အလက္ေတြအေျခခံၿပီးေတာ့လည္းသိရွိႏိုင္ေသးတယ္။ ယူအက္စ္ရဲ႕ေသနတ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရးေဆာင္ရြက္မႈေတြအားေလ်ာ့ေနတာက ေသနတ္အၾကမ္းဖက္မႈေတြမွာ ယူအက္စ္ကဦးတည္ေနတယ္ဆိုတဲ့ အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္တစ္ခုပါ။ ယူအက္စ္၊ ယူေက၊ ကေနဒါ၊ ဆြစ္ဇာလန္ နဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈေနာက္ခံ ဆင္တူ/ ကြဲျပားၾကတဲ့ ၾကြယ္ဝခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံတခ်ဳိ႕ရဲ႕ ေသနတ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရးဥပေဒလမ္းညႊန္ခ်က္ေတြကို ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
ေသနတ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရးနဲ႔ အေမရိက
ေသနတ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရး ဘယ္လိုေဆာင္ရြက္လဲ – အေမရိကမွာ ေသနတ္ဝယ္ယူဖို႔ အတားအဆီးေတြအမ်ားႀကီးပဲ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လက္ရွိဥပေဒေတြမွာ ေယဘူယ်အားျဖင့္ လြတ္ေပါက္ – Loophole ေတြအမ်ားႀကီးပဲရွိေနၾကတယ္။ ေတာ္ေတာ္ေလးတင္းက်ပ္တဲ့ ၿမိဳ႕ေတာ္နဲ႔ ျပည္နယ္ေတြကဥပေဒေတြမွာေတာင္မွ လူအမ်ားစုဟာ အခက္အခဲသိပ္မမ်ားဘဲ ေသနတ္တစ္လက္ဝယ္ယူႏိုင္ၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕လူေတြဟာ ေသနတ္ေတြဝယ္ယူရာမွာ နည္းပညာပိုင္းတားျမစ္ထားတာေတြရွိၾကတယ္။
အသက္မျပည့္သူ(အသက္ ၁၈ ႏွစ္ေအာက္အတြက္ rifle နဲ႔ shortgun ေတြ၊ အသက္ ၂၁ ေအာက္ဆို တျခားေသနတ္ေတြ) ၊ ျပစ္မႈတစ္ခုအတြက္ တစ္ႏွစ္ထက္ေက်ာ္ေထာင္ဒဏ္အျပစ္ေပးခံရဖို႔ စြဲခ်က္တင္ခံထားရသူ ဒါမွမဟုတ္ ျပစ္ဒဏ္ခ်ခံရသူတစ္စံုတစ္ေယာက္၊ တရားစီရင္မႈကေနတိမ္းေရွာင္ေနသူ တရားခံေျပးေတြ၊ ျပင္းျပင္းထန္ထန္စိတ္နာမက်န္းျဖစ္ေနသူ၊ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ပစၥည္းေတြကို တရားမဝင္အသံုးျပဳေနသူေတြ၊ အိမ္တြင္းအၾကမ္းဖက္မႈေတြနဲ႔ စြဲခ်က္တင္ခံထားရသူေတြနဲ႔ စာရြက္စာတမ္းမရွိတဲ့ ႏိုင္ငံျခားမွေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူေတြဟာ ဖက္ဒရယ္ဥပေဒအရ ေသနတ္ဝယ္ယူဖို႔ တားျမစ္ျခင္းခံထားရပါတယ္။
တခ်ဳိ႕ေသနတ္အမ်ဳိးအစားေတြကိုလည္း ကန္႔သတ္ထားပါတယ္။ ဖက္ဒရယ္ဥပေဒေအာက္မွာ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္မတိုင္ခင္ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ fully auto လက္နက္ေတြသာ နည္းပညာပိုင္းအရတရားဝင္ေနတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ အသစ္ထုတ္ထားတဲ့ auto လက္နက္အမ်ဳိးအစားေတြကို အရပ္သားေတြကိုင္သံုးခြင့္မရွိပါဘူး။ auto လက္နက္ေတြဟာ တျခားေသနတ္ေတြထက္ ကန္႔သက္ခ်က္ေတြပိုမ်ားၿပီး မွတ္ပံုတင္ဖို႔လိုအပ္ခ်က္ေတြလည္း ပိုမ်ားတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ semiautomatic နဲ႔ non-automatic ေသနတ္ေတြဟာ ေယဘူယ်အားျဖင့္တရားဝင္ေနတယ္။ ၿပီးေတာ့ တခ်ဳိ႕ျပည္နယ္ေတြမွာ ပမာဏမ်ားတဲ့ ခဲယမ္းမီးေက်ာက္လက္နက္တိုက္ေတြကိုလည္း တားျမစ္ထားပါတယ္။
ဝယ္ယူသူေတြအေပၚ တားျမစ္ခ်က္ေတြဟာ ထံုးစံအတိုင္း ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးခ်က္အေပၚမွာ ခ်င့္ခ်ိန္ဆံုးျဖတ္ၾကတယ္။ ဖက္ဒရယ္စနစ္ေအာက္မွာ လိုင္စင္ရကုန္သည္ေတြဟာ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကို ေသနတ္တစ္လက္မေရာင္းခင္ အဲဒီလို စစ္ေဆးမႈမ်ဳိးခံယူရဖုိ႔လုိအပ္ပါတယ္။ ထံုးစံအရေတာ့ ျပစ္မႈမွတ္တမ္း၊ စိတ္က်န္းမာေရးရာဇဝင္နဲ႔ တျခားအခ်က္အလက္ေတြကို FBI က ရယူစစ္ေဆးတယ္။ တစ္ဦးဦးက ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးမႈမွာ မေအာင္ျမင္ခဲ့ရင္ အဲဒီ သူ ဒါမွမဟုတ္ သူမဟာ တရားဝင္ေသနတ္ဝယ္ယူႏိုင္မွာမဟုတ္ပါဘူး။
ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးမႈေတြကို ေက်ာ္ျဖတ္ႏိုင္ဖို႔ အေက်ာ္ၾကားဆံုးနည္းလမ္းက ပုဂၢလိကအေရာင္းေတြဆီကပါ။ တစ္ဦးဦးက ေသနတ္တစ္လက္ကို သူငယ္ခ်င္း ဒါမွမဟုတ္ မိသားစုဝင္ – ပုဂၢလိကေရာင္းခ်သူဆီက ဝယ္ယူခဲ့မယ္ဆိုရင္ ေသနတ္ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးခ်က္မလိုအပ္ပါဘူး။ အဲဒါဟာ ေသနတ္ျပပြဲမွာျဖစ္တတ္တဲ့လြတ္ေပါက္လို မၾကာခဏ အထင္အျမင္မွားေစတတ္တယ္။ သေဘာတရားအရ လူေတြက ေသနတ္ျပပြဲကို အလြယ္တကူသြားၿပီး ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးခ်က္မလုပ္ရဘဲ ေသနတ္တစ္လက္ဝယ္ယူႏိုင္တယ္။
ဒါေပမဲ့ လိုင္စင္ရကုန္သည္ေတြဟာ ေသနတ္ျပပြဲေတြမွာ ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးမႈကို တာဝန္ယူျပဳလုပ္ရမွာပါ။ တကယ့္လြတ္ေပါက္ဟာ ေသနတ္ျပပြဲတစ္ခုမွာ ပုဂၢလိကေရာင္းခ်သူတစ္ဦးနဲ႔ ေတြ႔ႏိုင္တာ ဒါမွမဟုတ္ အင္တာနက္ကေတြ႔ၾကတာေတြ ပိုၿပီးမ်ားလာၾကတာပါ။ ၿပီးေတာ့ ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးခ်က္မပါဘဲ ေသနတ္တစ္လက္ဝယ္ယူႏိုင္ပါတယ္။ တျခားစကားလံုးနဲ႔ ေျပာရရင္ ေသနတ္ျပပြဲေတြက လြတ္ေပါက္တစ္ခုကို ဖန္တီးေနတာမဟုတ္ဘူး။ ပုဂၢလိကအေရာင္းေတြက ျပဳလုပ္ေနတယ္လို႔ပဲ ဆိုရမွာပါ။
ဒါေပမဲ့ တူညီတဲ့ အႀကီးမားဆုံးျပႆနာက ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးခ်က္လိုက္တဲ့စနစ္မွာ ဘ႑ာေငြနည္းပါးတာ၊ ဝန္ထမ္းမလံုေလာက္တာနဲ႔ ပစၥည္းပစၥယမလံုေလာက္တာေတြပါ။ ဖက္ဒရယ္ဥပေဒေအာက္မွာ ေစာင့္ဆိုင္းကာလမရွိေပမယ့္ စစ္ေဆးခ်က္အတြက္ ရုံးဖြင့္ရက္ ၃ ရက္စာ ထပ္တိုးယူႏိုင္တယ္။ အစိုးရအတြက္ အဲဒီ ၃ ရက္ဟာ အျမင့္ဆံုးပါပဲ။ တစ္ခါတစ္ရံ အဲဒီ ၃ ရက္အတြင္းမွာပဲ FBI စစ္ေဆးမႈမၿပီးေသးဘဲ ရက္ျပည့္သြားေတာ့တယ္။ ဝယ္တဲ့သူကလည္း စစ္ေဆးခ်က္မျပည့္စံုေသးခင္ အဲဒီအေနအထားနဲ႔ပဲ ေသနတ္တစ္လက္ဝယ္ယူလိုက္ႏိုင္ပါတယ္။
ေတာင္ကယ္ရိုလိုင္းနား Charleston လူမည္းဘုရားေက်ာင္းက လူ ၉ ဦးေသဆံုးခဲ့တဲ့ ေသနတ္ပစ္ခတ္မႈတစ္ခုမွာ ေသနတ္ပစ္သူဟာ FBI စစ္ေဆးမႈမျပည့္စံုေသးဘဲ ခြင့္ျပဳခ်က္ရသြားခဲ့တဲ့ျဖစ္စဥ္မ်ဳိးပါ။ အဲဒီကိစၥမ်ဳိးမွာဆိုရင္ ေသနတ္သမားဟာ အရင္တုန္းက တရားမဝင္ကိုင္ေဆာင္ခဲ့ဘူးတဲ့ အျဖစ္အပ်က္မ်ဳိးရွိခဲ့ၿပီး ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးခ်က္မွာ မေအာင္ျမင္သင့္ေပမယ့္ handgun ဝယ္ယူခြင့္ရသြားခဲ့ပါတယ္။ FBI စစ္ေဆးေရးမွဴးဟာ ေသနတ္သမားရဲ႕ မွတ္တမ္းကို အခ်ိန္မီမရရွိခဲ့ပါဘူး။ ဖက္ဒရယ္ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးမႈစနစ္ဟာ စိတ္က်န္းမာေရးရာဇဝင္နဲ႔ ျပစ္မႈမွတ္တမ္းေတြအပါအဝင္ ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ မွတ္တမ္းအခ်က္အလက္ေတြေပၚမွာလည္း အဓိကအားျဖင့္မူတည္ေနပါတယ္။
ျပည္နယ္ေတြမွာ အဲဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးဘယ္ေလာက္အသံုးျပဳမယ္ဆိုတဲ့ သူတို႔သတ္မွတ္ခ်က္နဲ႔ သူတို႔ဘ႑ာေငြေၾကးပဲရွိၾကတာရယ္ ဒါမွမဟုတ္ ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးခ်က္မႈေတြရဲ႕အယူအဆကို ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားအရ ဆန္႔က်င္တာေတြလည္းရွိေနႏိုင္တယ္။ ျပည္နယ္ေတြက ေလးစားလိုက္နာမႈမရွိတာေတြဟာ ေသနတ္ရွိေနသူဆီက ေသနတ္မဝယ္သင့္သူတစ္ဦးဦးကို တားဆီးမယ့္စနစ္မေအာင္ျမင္ေစတဲ့ ေနာက္ထပ္နည္းလမ္းတစ္မ်ဳိးဖန္တီးႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္နယ္ဥပေဒေတြဟာ အလြန္က်ယ္ျပန္႔ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ျပည္နယ္ေတြမွာ ေသနတ္အမ်ဳိးအစားတိတိက်က် ကန္႔သတ္/ တားျမစ္ထားၾကတယ္။
ျပည္နယ္အနည္းငယ္မွာ တိက်တဲ့ လိုင္စင္ေတြ၊ မွတ္ပံုစင္ ဒါမွမဟုတ္ ဝယ္ယူဖို႔ ေလ့က်င့္မႈလိုအပ္ၾကတယ္။ ျပည္နယ္အမ်ားအျပားကေတာ့ လူျမင္ကြင္းမွာသယ္ေဆာင္သြားလာတာကို တားျမစ္ကန္႔သတ္ပါတယ္။ ဖံုးကြယ္သယ္ေဆာင္တာအတြက္လည္း ခြင့္ျပဳခ်က္ပါမစ္ေတြလိုအပ္ၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕က ပုဂၢလိကအေရာင္းအတြက္ ေနာက္ေၾကာင္းစစ္ေဆးခ်က္ေတြနဲ႔ ပါမစ္ေတြလိုအပ္ပါတယ္။ ျပည္နယ္ခပ္မ်ားမ်ားက ေသနတ္ ကိုင္ေဆာင္ဖို႔၊ ပိုင္ဆိုင္ဖို႔၊ ၿပီးေတာ့ ေသနတ္ ဘာအမ်ဳိးအစားပဲျဖစ္ျဖစ္ကိုင္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႔ လြယ္ကူသထက္လြယ္ကူေအာင္ႀကိဳးစားၾကတယ္။ ေသနတ္ကန္႔သတ္ခ်က္အမ်ားႀကီးဟာ ႏိုင္ငံေတာ္တရားရုံးခ်ဳပ္ရဲ႕ Second Amendment အေပၚ လက္ရွိရွင္းလင္းခ်က္ေတြနဲ႔ အကန္႔အသတ္ထားရွိတယ္။ ဥပမာ တစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ ေသနတ္ကိုင္ေဆာင္ခြင့္နဲ႔ရည္ညႊန္းထားတဲ့ ၂၀၀၈ ဝါရွင္တန္ဒီစီရဲ႕ handgun တားျမစ္ခ်က္ကို တရားရုံးက ပယ္ခ်ခဲ့တယ္။
က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ေျပာဆိုေနၾကသလို၊ ေလ့လာခ်က္ေတြမွာေတြ႔ရွိထားၾကတဲ့ ပိုၿပီးတင္းက်ပ္တဲ့ေသနတ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရးဥပေဒေတြရွိထားတဲ့ျပည္နယ္ေတြမွာ ေသနတ္ေၾကာင့္ေသဆံုးရတာေတြပိုၿပီးနည္းပါးၾကတယ္။ ျပည္နယ္ေတြမွာတင္မဟုတ္ပါဘူး။ ၿမိဳ႕ေတာ္ေတြေရာ တိုင္းျပည္ေတြမွာပါ အဲဒီေလ့လာခ်က္မ်ဳိးရရွိခဲ့ၾကတယ္။ လူမႈစီးပြားအမ်ဳိးမ်ဳိးအေထြေထြနဲ႔ တျခားျပစ္မႈအမ်ဳိးအစားေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ေသနတ္ေတြနည္းပါးသြားေလေလ ေသနတ္အၾကမ္းဖက္မႈေတြနည္းပါးသြားေလေလပါ။ ေယဘူယ်အားျဖင့္ စာရင္းထဲမွာ အေမရိကရဲ႔ ေသနတ္ဥပေဒေတြဟာ တျခားႏိုင္ငံေတြထက္ ပိုၿပီးေလ်ာ့ပါးေနၾကတယ္။ ကိုယ့္ရဲ႔ၿမိဳ႕နယ္ ဒါမွမဟုတ္ ျပည္နယ္က ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြမ်ားလွတယ္ဆိုရင္ေတာင္ ျပည္နယ္အခ်င္းခ်င္းခရီးသြားလာဖို႔က သိပ္ကိုလြယ္ကူပါတယ္။
အဲဒီလို ခရီးသြားဖို႔အင္မတန္လြယ္ကူေနေတာ့ ၿငိစြန္းေနတဲ့ တခ်ဳိ႕ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ဥပေဒေတြကိုေရွာင္ရွားၿပီး တျခားျပည္နယ္ကိုကူးၿပီး ေသနတ္တစ္လက္ဝယ္ယူႏိုင္ၾကတာပါပဲ။ ခ်ီကာဂို နဲ႔ အီလီႏြိဳက္တို႔လို ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားတဲ့ေနရာေတြက စိစစ္ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြမွာ အဲဒီလိုအတိအက်ပဲ ၿမိဳ႕ေတာ္ခပ္မ်ားမ်ားနဲ႔ ျပည္နယ္ေတြမွာ ဘာေတြျဖစ္ပ်က္ေနလဲ ေတြ႔ရွိႏိုင္တယ္။ ေသနတ္ေတြဟာထံုးစံအတိုင္း ေလ်ာ့ရဲေနတဲ့ေသနတ္ဥပေဒေတြနဲ႔အတူ တရားစီရင္ပိုင္ခြင့္ေတြရွိေနတဲ့ အိမ္နီးခ်င္း၊ အနီးအနားကေန တလိမ့္လိမ့္ဝင္ေနၾကတယ္။ အက်ဳိးဆက္ကေတာ့ အေမရိကမွာ ကိုယ္က ေသနတ္တစ္လက္ဝယ္ယူခ်င္ရင္ အဲဒီမွာလုပ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းအေသအခ်ာကို ရွိေနပါတယ္။ ကိုယ့္ရဲ႕ ေဒသဥပေဒေတြကို ဂရုမထားဘဲနဲ႔ေပါ့။ ။
Source: How gun control works in America, compared with 4 other rich countries | www.vox.com
ၿဖိဳးၿဖိဳး
My World Phyo Phyo Blog
—————
အမေရိကန် ရဲ့ သေနတ်ထိန်းချုပ်ရေး (unicode)
ရေးသားသူ – ဖြိုးဖြိုး(My World Phyo Phyo Blog)
အမေရိကမှာ တခြားဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံတွေထက် သေနတ်အသုံးပြုသတ်ဖြတ်မှုတွေ ပိုပြီးများနေပါတယ်။ အဲဒီကွဲပြားချက်တွေအတွက် အကြောင်းပြချက်တစ်ခုက သေနတ်ဥပဒေတွေပါ။ ယူအက်စ်မှာ ကမ္ဘာ့တခြားနိုင်ငံထက် အလျှော့ပေါ့ဆုံး သေနတ်ဥပဒေတချို့ရှိနေပါတယ်။ အဲဒီဥပဒေတွေဟာ တိုင်းပြည်ထဲမှာ ဘာကြောင့် လူတွေများများသေနတ်ရယူနိုင်ကြသလဲ။ သေနတ်တွေပိုင်ဆိုင်ထားနိုင်သလဲဆိုတာ ရှင်းပြနေသလိုပါပဲ။ ၂၀၁၇ ဆန်းစစ်လေ့လာချက်အရ ယူအက်စ်ဟာ ကမ္ဘာမှာ အရပ်သားသေနတ်ပိုင်ဆိုင်မှုအရေအတွက်အများဆုံးနိုင်ငံအဖြစ်ဦးဆောင်နေပါတယ်။ ယူအက်စ်က လူ ၁၀၀ မှာ သေနတ် ၁၂၀.၅လက် ပိုင်ဆိုင်တယ်။ ဆိုလိုတာက လူတစ်ဦးစီဟာ သေနတ် ၁လက်မက ပိုင်ဆိုင်ထားတဲ့သဘော။ ဒုတိယလိုက်တာက ဖောက်ကလန်ကျွန်းစုပါ။ လူ ၁၀၀ မှာ သေနတ် ၆၂ လက်ပိုင်ဆိုင်တယ်။ တတိယကတော့ ရီမင်ဖြစ်ပြီး ၅၂.၈လက် ပိုင်ဆိုင်တယ်။
ဒါပေမဲ့ ယူအက်စ်သေနတ်ဥပဒေတွေဟာ တခြားဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံထက် တကယ်ပဲ ကွဲပြားနေတာလား မေးခွန်းထုတ်စရာပါပဲ။ မီဒီယာတွေကမှတ်တမ်းတွေ၊ သေနတ်အကြမ်းဖက်မှုအကြောင်း လေ့လာချက်တွေ၊ အမျိုးသားအဆင့်Database တွေ၊ အမေရိကန်သေနတ်ဥပဒေဆိုင်ရာ သေနတ်အကြမ်းဖက်ကာကွယ်ရေးအဖွဲ့ ဥပဒေစင်တာက စိစစ်တွေ့ရှိချက်နဲ့ Law Library of Congress ရဲ့ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက သေနတ်ဥပဒေတွေနဲ့ပတ်သက်တဲ့ဆန်းစစ်သုံးသပ်ချက်တွေကို အခြေခံပြီး အဲဒီမေးခွန်းရဲ့ အဖြေကို ကြည့်ရရင် ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံတွေအများအပြားမှာ သေနတ်ဥပဒေတွေကို ချိုးဖောက်နေကြတယ်လို့ ဆိုရမှာပါ။
အဲဒီထဲက တခြားဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် ယူအက်စ်ရဲ့ သေနတ်ထိန်းချုပ်ရေးဆောင်ရွက်မှုတွေက တင်းကျပ်မှုမရှိဆုံးပါပဲ။။ Harvard Injury Control Research Center က စုဆောင်းထားတဲ့အချက်အလက်တွေအခြေခံပြီးတော့လည်းသိရှိနိုင်သေးတယ်။ ယူအက်စ်ရဲ့သေနတ်ထိန်းချုပ်ရေးဆောင်ရွက်မှုတွေအားလျော့နေတာက သေနတ်အကြမ်းဖက်မှုတွေမှာ ယူအက်စ်ကဦးတည်နေတယ်ဆိုတဲ့ အရေးကြီးတဲ့အချက်တစ်ခုပါ။ ယူအက်စ်၊ ယူကေ၊ ကနေဒါ၊ ဆွစ်ဇာလန် နဲ့ ယဉ်ကျေးမှုနောက်ခံ ဆင်တူ/ ကွဲပြားကြတဲ့ ကြွယ်ဝချမ်းသာတဲ့နိုင်ငံတချို့ရဲ့ သေနတ်ထိန်းချုပ်ရေးဥပဒေလမ်းညွှန်ချက်တွေကို ဖော်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။
သေနတ်ထိန်းချုပ်ရေးနဲ့ အမေရိက
သေနတ်ထိန်းချုပ်ရေး ဘယ်လိုဆောင်ရွက်လဲ – အမေရိကမှာ သေနတ်ဝယ်ယူဖို့ အတားအဆီးတွေအများကြီးပဲ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်ရှိဥပဒေတွေမှာ ယေဘူယျအားဖြင့် လွတ်ပေါက် – Loophole တွေအများကြီးပဲရှိနေကြတယ်။ တော်တော်လေးတင်းကျပ်တဲ့ မြို့တော်နဲ့ ပြည်နယ်တွေကဥပဒေတွေမှာတောင်မှ လူအများစုဟာ အခက်အခဲသိပ်မများဘဲ သေနတ်တစ်လက်ဝယ်ယူနိုင်ကြတယ်။ တချို့လူတွေဟာ သေနတ်တွေဝယ်ယူရာမှာ နည်းပညာပိုင်းတားမြစ်ထားတာတွေရှိကြတယ်။
အသက်မပြည့်သူ(အသက် ၁၈ နှစ်အောက်အတွက် rifle နဲ့ shortgun တွေ၊ အသက် ၂၁ အောက်ဆို တခြားသေနတ်တွေ) ၊ ပြစ်မှုတစ်ခုအတွက် တစ်နှစ်ထက်ကျော်ထောင်ဒဏ်အပြစ်ပေးခံရဖို့ စွဲချက်တင်ခံထားရသူ ဒါမှမဟုတ် ပြစ်ဒဏ်ချခံရသူတစ်စုံတစ်ယောက်၊ တရားစီရင်မှုကနေတိမ်းရှောင်နေသူ တရားခံပြေးတွေ၊ ပြင်းပြင်းထန်ထန်စိတ်နာမကျန်းဖြစ်နေသူ၊ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ပစ္စည်းတွေကို တရားမဝင်အသုံးပြုနေသူတွေ၊ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ စွဲချက်တင်ခံထားရသူတွေနဲ့ စာရွက်စာတမ်းမရှိတဲ့ နိုင်ငံခြားမှရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူတွေဟာ ဖက်ဒရယ်ဥပဒေအရ သေနတ်ဝယ်ယူဖို့ တားမြစ်ခြင်းခံထားရပါတယ်။
တချို့သေနတ်အမျိုးအစားတွေကိုလည်း ကန့်သတ်ထားပါတယ်။ ဖက်ဒရယ်ဥပဒေအောက်မှာ ၁၉၈၆ ခုနှစ်မတိုင်ခင်ထုတ်လုပ်ထားတဲ့ fully auto လက်နက်တွေသာ နည်းပညာပိုင်းအရတရားဝင်နေတယ်။ အဲဒါကြောင့် အသစ်ထုတ်ထားတဲ့ auto လက်နက်အမျိုးအစားတွေကို အရပ်သားတွေကိုင်သုံးခွင့်မရှိပါဘူး။ auto လက်နက်တွေဟာ တခြားသေနတ်တွေထက် ကန့်သက်ချက်တွေပိုများပြီး မှတ်ပုံတင်ဖို့လိုအပ်ချက်တွေလည်း ပိုများတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ semiautomatic နဲ့ non-automatic သေနတ်တွေဟာ ယေဘူယျအားဖြင့်တရားဝင်နေတယ်။ ပြီးတော့ တချို့ပြည်နယ်တွေမှာ ပမာဏများတဲ့ ခဲယမ်းမီးကျောက်လက်နက်တိုက်တွေကိုလည်း တားမြစ်ထားပါတယ်။
ဝယ်ယူသူတွေအပေါ် တားမြစ်ချက်တွေဟာ ထုံးစံအတိုင်း နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးချက်အပေါ်မှာ ချင့်ချိန်ဆုံးဖြတ်ကြတယ်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်အောက်မှာ လိုင်စင်ရကုန်သည်တွေဟာ တစ်ဦးတစ်ယောက်ကို သေနတ်တစ်လက်မရောင်းခင် အဲဒီလို စစ်ဆေးမှုမျိုးခံယူရဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ ထုံးစံအရတော့ ပြစ်မှုမှတ်တမ်း၊ စိတ်ကျန်းမာရေးရာဇဝင်နဲ့ တခြားအချက်အလက်တွေကို FBI က ရယူစစ်ဆေးတယ်။ တစ်ဦးဦးက နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးမှုမှာ မအောင်မြင်ခဲ့ရင် အဲဒီ သူ ဒါမှမဟုတ် သူမဟာ တရားဝင်သေနတ်ဝယ်ယူနိုင်မှာမဟုတ်ပါဘူး။
နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးမှုတွေကို ကျော်ဖြတ်နိုင်ဖို့ အကျော်ကြားဆုံးနည်းလမ်းက ပုဂ္ဂလိကအရောင်းတွေဆီကပါ။ တစ်ဦးဦးက သေနတ်တစ်လက်ကို သူငယ်ချင်း ဒါမှမဟုတ် မိသားစုဝင် – ပုဂ္ဂလိကရောင်းချသူဆီက ဝယ်ယူခဲ့မယ်ဆိုရင် သေနတ်နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးချက်မလိုအပ်ပါဘူး။ အဲဒါဟာ သေနတ်ပြပွဲမှာဖြစ်တတ်တဲ့လွတ်ပေါက်လို မကြာခဏ အထင်အမြင်မှားစေတတ်တယ်။ သဘောတရားအရ လူတွေက သေနတ်ပြပွဲကို အလွယ်တကူသွားပြီး နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးချက်မလုပ်ရဘဲ သေနတ်တစ်လက်ဝယ်ယူနိုင်တယ်။
ဒါပေမဲ့ လိုင်စင်ရကုန်သည်တွေဟာ သေနတ်ပြပွဲတွေမှာ နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးမှုကို တာဝန်ယူပြုလုပ်ရမှာပါ။ တကယ့်လွတ်ပေါက်ဟာ သေနတ်ပြပွဲတစ်ခုမှာ ပုဂ္ဂလိကရောင်းချသူတစ်ဦးနဲ့ တွေ့နိုင်တာ ဒါမှမဟုတ် အင်တာနက်ကတွေ့ကြတာတွေ ပိုပြီးများလာကြတာပါ။ ပြီးတော့ နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးချက်မပါဘဲ သေနတ်တစ်လက်ဝယ်ယူနိုင်ပါတယ်။ တခြားစကားလုံးနဲ့ ပြောရရင် သေနတ်ပြပွဲတွေက လွတ်ပေါက်တစ်ခုကို ဖန်တီးနေတာမဟုတ်ဘူး။ ပုဂ္ဂလိကအရောင်းတွေက ပြုလုပ်နေတယ်လို့ပဲ ဆိုရမှာပါ။
ဒါပေမဲ့ တူညီတဲ့ အကြီးမားဆုံးပြဿနာက နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးချက်လိုက်တဲ့စနစ်မှာ ဘဏ္ဍာငွေနည်းပါးတာ၊ ဝန်ထမ်းမလုံလောက်တာနဲ့ ပစ္စည်းပစ္စယမလုံလောက်တာတွေပါ။ ဖက်ဒရယ်ဥပဒေအောက်မှာ စောင့်ဆိုင်းကာလမရှိပေမယ့် စစ်ဆေးချက်အတွက် ရုံးဖွင့်ရက် ၃ ရက်စာ ထပ်တိုးယူနိုင်တယ်။ အစိုးရအတွက် အဲဒီ ၃ ရက်ဟာ အမြင့်ဆုံးပါပဲ။ တစ်ခါတစ်ရံ အဲဒီ ၃ ရက်အတွင်းမှာပဲ FBI စစ်ဆေးမှုမပြီးသေးဘဲ ရက်ပြည့်သွားတော့တယ်။ ဝယ်တဲ့သူကလည်း စစ်ဆေးချက်မပြည့်စုံသေးခင် အဲဒီအနေအထားနဲ့ပဲ သေနတ်တစ်လက်ဝယ်ယူလိုက်နိုင်ပါတယ်။
တောင်ကယ်ရိုလိုင်းနား Charleston လူမည်းဘုရားကျောင်းက လူ ၉ ဦးသေဆုံးခဲ့တဲ့ သေနတ်ပစ်ခတ်မှုတစ်ခုမှာ သေနတ်ပစ်သူဟာ FBI စစ်ဆေးမှုမပြည့်စုံသေးဘဲ ခွင့်ပြုချက်ရသွားခဲ့တဲ့ဖြစ်စဉ်မျိုးပါ။ အဲဒီကိစ္စမျိုးမှာဆိုရင် သေနတ်သမားဟာ အရင်တုန်းက တရားမဝင်ကိုင်ဆောင်ခဲ့ဘူးတဲ့ အဖြစ်အပျက်မျိုးရှိခဲ့ပြီး နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးချက်မှာ မအောင်မြင်သင့်ပေမယ့် handgun ဝယ်ယူခွင့်ရသွားခဲ့ပါတယ်။ FBI စစ်ဆေးရေးမှူးဟာ သေနတ်သမားရဲ့ မှတ်တမ်းကို အချိန်မီမရရှိခဲ့ပါဘူး။ ဖက်ဒရယ်နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးမှုစနစ်ဟာ စိတ်ကျန်းမာရေးရာဇဝင်နဲ့ ပြစ်မှုမှတ်တမ်းတွေအပါအဝင် ပြည်နယ်တွေရဲ့ မှတ်တမ်းအချက်အလက်တွေပေါ်မှာလည်း အဓိကအားဖြင့်မူတည်နေပါတယ်။
ပြည်နယ်တွေမှာ အဲဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီးဘယ်လောက်အသုံးပြုမယ်ဆိုတဲ့ သူတို့သတ်မှတ်ချက်နဲ့ သူတို့ဘဏ္ဍာငွေကြေးပဲရှိကြတာရယ် ဒါမှမဟုတ် နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးချက်မှုတွေရဲ့အယူအဆကို နိုင်ငံရေးသဘောတရားအရ ဆန့်ကျင်တာတွေလည်းရှိနေနိုင်တယ်။ ပြည်နယ်တွေက လေးစားလိုက်နာမှုမရှိတာတွေဟာ သေနတ်ရှိနေသူဆီက သေနတ်မဝယ်သင့်သူတစ်ဦးဦးကို တားဆီးမယ့်စနစ်မအောင်မြင်စေတဲ့ နောက်ထပ်နည်းလမ်းတစ်မျိုးဖန်တီးနိုင်ပါတယ်။ ပြည်နယ်ဥပဒေတွေဟာ အလွန်ကျယ်ပြန့်ပါတယ်။ တချို့ပြည်နယ်တွေမှာ သေနတ်အမျိုးအစားတိတိကျကျ ကန့်သတ်/ တားမြစ်ထားကြတယ်။
ပြည်နယ်အနည်းငယ်မှာ တိကျတဲ့ လိုင်စင်တွေ၊ မှတ်ပုံစင် ဒါမှမဟုတ် ဝယ်ယူဖို့ လေ့ကျင့်မှုလိုအပ်ကြတယ်။ ပြည်နယ်အများအပြားကတော့ လူမြင်ကွင်းမှာသယ်ဆောင်သွားလာတာကို တားမြစ်ကန့်သတ်ပါတယ်။ ဖုံးကွယ်သယ်ဆောင်တာအတွက်လည်း ခွင့်ပြုချက်ပါမစ်တွေလိုအပ်ကြတယ်။ တချို့က ပုဂ္ဂလိကအရောင်းအတွက် နောက်ကြောင်းစစ်ဆေးချက်တွေနဲ့ ပါမစ်တွေလိုအပ်ပါတယ်။ ပြည်နယ်ခပ်များများက သေနတ် ကိုင်ဆောင်ဖို့၊ ပိုင်ဆိုင်ဖို့၊ ပြီးတော့ သေနတ် ဘာအမျိုးအစားပဲဖြစ်ဖြစ်ကိုင်ဆောင်နိုင်ဖို့ လွယ်ကူသထက်လွယ်ကူအောင်ကြိုးစားကြတယ်။ သေနတ်ကန့်သတ်ချက်အများကြီးဟာ နိုင်ငံတော်တရားရုံးချုပ်ရဲ့ Second Amendment အပေါ် လက်ရှိရှင်းလင်းချက်တွေနဲ့ အကန့်အသတ်ထားရှိတယ်။ ဥပမာ တစ်ဦးချင်းစီရဲ့ သေနတ်ကိုင်ဆောင်ခွင့်နဲ့ရည်ညွှန်းထားတဲ့ ၂၀၀၈ ဝါရှင်တန်ဒီစီရဲ့ handgun တားမြစ်ချက်ကို တရားရုံးက ပယ်ချခဲ့တယ်။
ကျယ်ကျယ်လောင်လောင်ပြောဆိုနေကြသလို၊ လေ့လာချက်တွေမှာတွေ့ရှိထားကြတဲ့ ပိုပြီးတင်းကျပ်တဲ့သေနတ်ထိန်းချုပ်ရေးဥပဒေတွေရှိထားတဲ့ပြည်နယ်တွေမှာ သေနတ်ကြောင့်သေဆုံးရတာတွေပိုပြီးနည်းပါးကြတယ်။ ပြည်နယ်တွေမှာတင်မဟုတ်ပါဘူး။ မြို့တော်တွေရော တိုင်းပြည်တွေမှာပါ အဲဒီလေ့လာချက်မျိုးရရှိခဲ့ကြတယ်။ လူမှုစီးပွားအမျိုးမျိုးအထွေထွေနဲ့ တခြားပြစ်မှုအမျိုးအစားတွေကို ထိန်းချုပ်ပြီးတဲ့နောက် သေနတ်တွေနည်းပါးသွားလေလေ သေနတ်အကြမ်းဖက်မှုတွေနည်းပါးသွားလေလေပါ။ ယေဘူယျအားဖြင့် စာရင်းထဲမှာ အမေရိကရဲ့ သေနတ်ဥပဒေတွေဟာ တခြားနိုင်ငံတွေထက် ပိုပြီးလျော့ပါးနေကြတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့မြို့နယ် ဒါမှမဟုတ် ပြည်နယ်က ကန့်သတ်ချက်တွေများလှတယ်ဆိုရင်တောင် ပြည်နယ်အချင်းချင်းခရီးသွားလာဖို့က သိပ်ကိုလွယ်ကူပါတယ်။
အဲဒီလို ခရီးသွားဖို့အင်မတန်လွယ်ကူနေတော့ ငြိစွန်းနေတဲ့ တချို့ပြည်နယ်တွေရဲ့ဥပဒေတွေကိုရှောင်ရှားပြီး တခြားပြည်နယ်ကိုကူးပြီး သေနတ်တစ်လက်ဝယ်ယူနိုင်ကြတာပါပဲ။ ချီကာဂို နဲ့ အီလီနွိုက်တို့လို ကန့်သတ်ချက်များတဲ့နေရာတွေက စိစစ်တွေ့ရှိချက်တွေမှာ အဲဒီလိုအတိအကျပဲ မြို့တော်ခပ်များများနဲ့ ပြည်နယ်တွေမှာ ဘာတွေဖြစ်ပျက်နေလဲ တွေ့ရှိနိုင်တယ်။ သေနတ်တွေဟာထုံးစံအတိုင်း လျော့ရဲနေတဲ့သေနတ်ဥပဒေတွေနဲ့အတူ တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်တွေရှိနေတဲ့ အိမ်နီးချင်း၊ အနီးအနားကနေ တလိမ့်လိမ့်ဝင်နေကြတယ်။ အကျိုးဆက်ကတော့ အမေရိကမှာ ကိုယ်က သေနတ်တစ်လက်ဝယ်ယူချင်ရင် အဲဒီမှာလုပ်ဆောင်နိုင်တဲ့နည်းလမ်းအသေအချာကို ရှိနေပါတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ ဒေသဥပဒေတွေကို ဂရုမထားဘဲနဲ့ပေါ့။ ။
Source: How gun control works in America, compared with 4 other rich countries | www.vox.com
ဖြိုးဖြိုး
My World Phyo Phyo Blog