ေရးသားသူ – Ko Kyaw Min Aung
ကြၽန္ေတာ္တို႔ငယ္ငယ္တုန္းက ေစ်းထဲမွာ အမဲသားငါးဝယ္ရင္ အင္ဖက္နဲ႔သာ ထုပ္ေပးၾကသည္။ ကုန္စံုဆိုင္ကပဲမူန္႔အစိပ္သားထုပ္မ်ားကို စကၠဴ ႏွင့္ထုပ္ေရာင္းၾကသည္။ အပ္ခ်ဳပ္ဆိုင္ကအကၤ်ီသြားေရြးရင္ စကၠဴအိတ္ႏွင့္ထည့္ေပးသည္။ မနက္ခင္းဝယ္ေနက် တို႔ဟူးဆိုင္က တို႔႔ဟူးပါဆယ္ကို စလူရြက္ႏွင့္ထုပ္ေပးသည္။ ဂရင္းေဟာ္တယ္က အေဖဝယ္လာတဲ႔ ေခါက္ဆြဲပါဆယ္ကို ပတ္ထားတဲ့ အင္ဖက္ကို ဆြဲျဖည္လိုက္ရင္ ေထာင္းကနဲထြက္လာတဲ႔ ေခါက္ဆြဲေၾကာ္ရနံ႔ကို ယေန႔အထိ အမွတ္ရမိေနေသးသည္။
လက္ဖက္ရည္ပါဆယ္သြားဝယ္ရင္ေတာ႔ အိမ္က ဓာတ္ဗူးတို႔၊ မတ္ခြက္တို႔ယူသြားၾကသည္။ ကြၽန္ေတာ္ကြၽတ္ကြၽတ္အိတ္ကို ပထမဆံုးျမင္ဖူးတာ ၆တန္းေက်ာင္းသားဘဝ ရန္ကုန္ေရာက္မွျဖစ္သည္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ၿမိဳ႔ေတြက အင္ဖက္ေပါသည္။ ထုပ္ပိုးပစၥည္းအျဖစ္ အင္ဖက္ကိုသာသံုးၾကသည္။ အင္ဖက္မသံုးသင္႔သည့္ ေနရာ၌စကၠဴ ကို သံုးၾကသည္။ ပလပ္စတစ္မရိွမဟုတ္။ ရိွပါသည္။ ရိွသည္႔့ပလက္စတစ္က အမိူက္ဘဝကိုမေရာက္။ ပလပ္စတစ္၊ ေကာ္ခြက္အစုတ္အျပတ္အားလံုး ကအဖိုးတန္သည္။ ေရာင္းလို႔ရသည္။ အမိူက္ပံုထဲမွာဘယ္ေတာ႔မွမေတြ႔ရ။
ကြၽန္ေတာ္တို႔ၿမိဳ႔မွာ ႂကြပ္ႂကြပ္အိတ္ေတြ စတင္နယ္ခ်ဲ႕ကိုလိုနီျပဳ လာသည့္အခ်ိန္က ၈၈အေရးအခင္းျဖစ္ၿပီးကာစျဖစ္သည္။ တေန႔မွာ စည္ပင္က အသံခ်ဲ႕စက္ႏွင္႔ တၿမိဳ႔လံုးလိုက္ေၾကညာသည္။ ေစ်းမ်ားတြင္ အင္ဖက္ လံုးဝမသံုးေတာ႔ရန္ ျဖစ္သည္။ အင္ဖက္အမိူက္သည္ ညစ္ပတ္ၿပီး လူေတြအတြက္ ေရာဂါဘယျဖစ္ေစႏိုင္သည္႔ အတြက္ အင္ဖက္အစားႂကြပ္ႂကြပ္အိတ္ ကိုသာသံုးေတာ႔ရန္ မလိုက္နာပါက အေရးယူမည္ျဖစ္ေၾကာင္း အသိေပးေၾကညာပါသည္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ကိုယ္၌ကလည္း အင္ဖက္ေတြ သံုးရတာ ေတာက်သည္ဟု ထင္မိ၏။ ႂကြပ္ႂကြပ္ရြရြ ပါးပါးလွပ္လွပ္ ကာလာစံုနဲ႔ အိတ္ေလးေတြက ပိုေခတ္မီသည္ထင္သည္၊ ႂကြပ္ႂကြပ္အိတ္မ်ားကို ဝမ္းပန္းတသာ ႀကိဳဆိုၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍တျခားေသာအရပ္ကလာတဲ႔ ၿဂိဳလ္သားကပ္ပါးေကာင္မ်ားက သဘာဝဆန္ဆန္ သန္႔႐ွင္းလွပေနတဲ႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ၿမိဳ႔ေလးကို တစတစဝါးၿမိဳ သြားေလေတာ႔သည္။
အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ပလပ္စတစ္ေရဗူးခြံ၊ တခါသံုးေဖာ႔ဗူးခြံမ်ား၊ မုန္႔ထုပ္အခြံမ်ား၊ ႂကြပ္ႂကြပ္အိတ္ခြံအမိူက္မ်ားကို ေနရာတိုင္းမွာ ေတြ႔ေနၾကရသည္။ လယ္ကန္သင္းေဘးမွာလည္းေတြ႔ရသည္။ ဟိုင္းေဝးလမ္းေဘးေတြမွာလည္းေတြ႔ရသည္။ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြထဲမွာလည္းေတြ႔ရသည္ ပဲခူး႐ိုးမေတာထဲမွာလည္းေတြ႔ရသည္။ နာဂေတာင္ေပၚမွာလည္းေတြ႔ရသည္။ လ်ိွေျမာင္စိမ္႔စမ္းေတြထဲမွာလည္းေတြ႔ရသည္။ ပင္လယ္ကမ္းေျခေတြမွာလည္းေတြ႔ရသည္ ေစတီပုထိုးေတြ အနားဝန္းက်င္မွာလည္းေတြ႔ရသည္။ ေနရာတိုင္းမွာ မေက်ပ်က္ႏိုင္သည္႔ ပလပ္စတစ္အမိူက္ မ်ားကသာမင္းမူေနၾကသည္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ စိတ္အပန္းေျဖဖို႔ သြားသည့္ေနရာမ်ားသည္ မ်က္စိပသာဒမျဖစ္ၾကေတာ႔။ စိတ္ကို မလန္းဆန္းေစေတာ့။ တစတစႏွင္႔ စိတ္႐ူပ္စရာေနရာမ်ား ျဖစ္လာၾကသည္။
တကယ္ေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ငယ္ငယ္က သံုးခဲ႔သည္႔အရာမ်ားသည္ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင္႔သဟဇာတျဖစ္သည္႔ (Environmental friendly) ပစၥည္းစစ္စစ္မ်ားျဖစ္ေပသည္။ လြယ္လြယ္ကူကူေဆြးေျမ႕ၿပီး ေျမၾသဇာျဖစ္သြားသည္။ ေျမ၊ေရ၊ေလကိုလံုးဝဒုကၡမေပး။ အခုကြၽန္ေတာ္တို႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ ေန႔စဥ္ဘဝထဲကို လိုလိုလားလားေခၚသြင္းလာခဲ႔ၿပီး ကြၽန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ မရိွမျဖစ္ အစိတ္အပိုင္းတခုေတာင္ ျပစ္ေနၿပီျဖစ္တဲ့ ပလပ္စတစ္ေတြက ကြၽန္ေတာ္တို႔ကို ဘယ္ေလာက္အထိစိုးမိုးအႏိုင္ယူ ထားၿပီလဲ ဘယ္အတိုင္းအတာအထိ ၿခိမ္းေျခာက္လာၾကၿပီလဲ တခ်က္ေလာက္ေစာင္းငဲ့ ၾကည့္ရေအာင္ပါ။
တစ္ႏွစ္ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ သံုးစြဲတဲ့ ႂကြပ္ႂကြပ္အိတ္ အေရအတြက္က ဘီလီယံ ၅၀၀ ေလာက္ရိွပါသည္။ အေမရိကန္ တစ္ႏိုင္ငံတည္းက လႊင့္ပစ္တဲ႕ ေရသန္႔ဗူးခြံက တႏွစ္ကို ၃၅ဘီလီယံေလာက္ ရိွပါသည္။ သူတို႔လႊင့္ပစ္သည့္ တခါသံုးေဖာ့ ဗူးခြံမ်ား အေအးစုတ္ပိုက္ေတြကလည္း ဘီလီယံႏွင္႔ခ်ီသည္။ ေလာ့စအိန္ဂ်လိ တစ္ၿမိဳ႕တည္းက ပလပ္စတစ္အမိႈက္ မက္ထရစ္တန္ ၁၀တန္ေလာက္ကို ပစိဖိတ္သမုဒၵရာထဲ ေန႔စဥ္ စြန္႔ပစ္လ်ွက္ရိွပါသည္။ အေမရိကန္အေၾကာင္းေျပာရတာက သူတို႔ဆီမွာက အခ်က္အလက္Dataရိွ၍ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာေတြစြန္႔ပစ္သည့္ႏူန္း ကလည္း မနည္းေလာက္ပါ။
တစ္ႏွစ္ တစ္ႏွစ္ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ လႊင့္ပစ္ သည့္ပလပ္စတစ္အမိူက္ပမာဏက ကမၻာကို ေလးျပန္ ပတ္ထားလို႔ရသည္ ဟုဆိုပါသည္။ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္ကစၿပီးကမာၻေပၚမွာ ပလပ္စတစ္တန္ခ်ိန္ သန္း ၆၀၀၀ ေက်ာ္ ထုတ္လုပ္ခဲ့ၾကသည္။ အမ်ားစုမွာ ကမာၻႀကီး၏ ေျမထဲေရထဲမွာ အမိူက္အျဖစ္ရိွေနၾကၿပီ။ ႐ိုး႐ိုးအမိူက္မဟုတ္။ ဘက္တီးရီးယားမ်ားက မေခ်ဖ်က္ႏိုင္သည့္ အလြန္ေခါင္းမာသည့္ အမိူက္မ်ားျဖစ္သည္။ ပလပ္စတစ္မ်ားမွာ ေဆြးေျမ႕ဖို႔ ႏွစ္ေပါင္းရာနဲ႔ခ်ီၾကာသည္။ မေဆြးေျမ႕ခင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာေအာင္ကမာၻကိုဒုကၡေပးမည္။
ကြၽန္ေတာ္တို႔ သူ႔ကို အခိုက္အတန္႔ေလးမွာ အမွတ္မထင္ တႀကိမ္တခါတည္းသံုးလိုက္တာ ျဖစ္ေပမယ့္ သူက ကြၽန္ေတာ္တို႔ကို အႀကိမ္ႀကိမ္ အခါခါ ဒုကၡျပန္ေပးမည္။ တစ္ႏွစ္ တစ္ႏွစ္တန္ခ်ိန ္သန္းေပါင္းေျမာက္ျမားစြာ ထုတ္လုပ္လိုက္ေသာ ပလပ္စတစ္မ်ားက မေက်ပ်က္ႏိုင္ေသာအမိႈက္အျဖစ္ ကမာၻေျမေပၚ တေန႔တျခား စုပံုလာေတာ႔သည္။ ေျမႀကီးေတြထဲေရာက္ကုန္သည္။ ေရတြင္း၊ ေရကန္ေတြထဲေရာက္ကုန္သည္။ ကမာၻအရပ္ရပ္ကသံုးစြဲလိုက္သမ်ွ ပလပ္စတစ္အမိူက္ေတြရဲ႕ ေနာက္ဆံုးဦးတည္ရာကေတာ့ သမုဒၵရာႀကီးမ်ားပဲ ျဖစ္ၾကပါသည္။
အခုအခါ သမုဒၵရာႀကီးမ်ားလည္း ပလပ္စတစ္အမိူက္မ်ားျဖင္႔ ညစ္ညမ္းေနၾကၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ ပစ္ဖိတ္သမုဒၵရာထဲမွာျဖစ္ေပၚေနသည့္ Great Pacific Gabage Patch ဟု ေခၚသည့္ ပလပ္စနစ္အမိႈက္ အစုအေဝးႀကီးသည္ တက္ဆက္စ္ျပည္နယ္ ႏွစ္ခုစာေလာက္က်ယ္ဝန္းသည္။ ဒီအမိူက္အစုအေဝးႀကီးကို ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ကမွ စသတိျပဳမိခဲ႔ျခင္းျဖစ္ေပသည္။ သမုဒၵရာႀကီးငါးစင္းစလံုးတြင္ ထိုကဲ႔သို႔ အမိူက္အစုအေထြးမ်ိဳး ေတြ႔ေနရၿပီျဖစ္သည္။ ၂၀၅၀ ခုႏွစ္အေရာက္တြင္ သမုဒၵရာထဲရိွ ငါးပမာဏထက္ ပလပ္စတစ္ပမာဏက ပိုသာသြားေတာ႕မည္ဟု သိပၸံပညာ႐ွင္ေတြ သတိေပးထားသည္။
ပလပ္စတစ္အမိူက္မ်ားက ေရေနသတၱဝါ ေတြအေပၚ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မူကို လည္းေနာက္ပိုင္းမွသ္ိလာခဲ႔သည္။ စူပါမားကက္ေတြမွာ အခ်ိဳရည္ဗူးေတြကို ၆လံုးစီထုပ္ပိုးေလ႔ရိွသည္႔အတြက္ Six pack ဟု ေခၚပါသည္။ ထုပ္ပိုးထားသည့္ ပလပ္စတစ္ကို Six pack holder ဟုေခၚသည္။ Six pack holder ေတြဟာ ေရေန သတၱဝါေတြအေပၚ ဘယ္ေလာက္ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္ႏိုင္သလဲဆိုတာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ခန္႔မွန္းႏိုင္တာထက္ ပိုေနပါသည္။ ထိုကြင္းနင့္ အေတာင္ပံ ခ်ိတ္မိတဲ႔ငွက္ေတြ မပ်ံႏိုင္ပဲေသၾကရသည္။ စြပ္မိတဲ႕ပင္လယ္လိပ္ေတြ ခႏၶာပံုသဏၰန္ ပ်က္ယြင္းကုန္ၾကသည္။ တႏွစ္ကို ပင္လယ္ငွက္တစ္သန္း၊ ေရေန ႏို႔တိုက္သတၱဝါ တစ္သိန္းေလာက္ ပလပ္စတစ္အမိူက္ေတြေၾကာင့္ ေသၾကရသည္။
ပင္လယ္ငွက္ေတြရဲ႕ ၉၀ရာခိုင္ႏူန္းမွာ ပလပ္စတစ္အစအနမ်ားေတြ႔ရသည္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္က ေနာ္ေဝးကမ္းေျခမွာ ေသာင္တင္လာသည့္ ေသလုဆဲဆဲ နာေနသည့္ ေဝလငါးႀကီး၏ဗိုက္ကို ခြဲၾကည့္ရာ အစာအိမ္တခုလံုးပလပ္စတစ္မ်ားျပည့္ေနသည္ကိုေတြ႔ရသည္။ သုေတသနျပဳခ်က္မ်ားအရ ပင္လယ္ငါးမ်ားတြင္လည္း ပလပ္စတစ္အမူန္အမႊားမ်ားေတြ႔လာရသည္။ ပင္လယ္ဆားမ်ားတြင္ ပလပ္စတစ္ေမာ္လီက်ဴးမ်ားေတြ႔လာရသည္။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ႔ ထိုအရာမ်ားကို စားသံုးေသာ လူ၏ခႏၶာကိုယ္ထဲ တပတ္လည္ ျပန္ေရာက္လာၾကသည္။ “ကိုယ္ျပဳ သည့္ကံ ကိုယ္႔ထံသာ မလြဲမေသြျပန္ေရာက္လာၾကသည္။” ဆိုေသာစကားအလြန္မွန္၏။ ပင္လယ္ထဲ ကိုယ္ပစ္လို္က္သည္႔ ပလပ္စတစ္က ေနာက္ဆံုးကိုယ့္ဆီ ျပန္ေရာက္လာသည္။
ပလပ္စတစ္အမိူက္အားလံုး၏ ရာခိုင္ႏူန္း အေတာ္မ်ားမ်ားက တခါသံုးထုပ္ပိုးပစၥည္းမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ ပလပ္စတစ္အမိူက္ျပသနာကို ေျဖ႐ွင္းဖို႔ Reduce, Reuse, Recycleဆိုတဲ႔ နည္းလမ္းကိုသံုးဖို႔ တိုက္တြန္းထားပါသည္။ သံုးစြဲတာေလ်ွာ႔ခ်ဖို႔၊ ထပ္ခါ ထပ္ခါသံုးဖို႔၊ ျပန္လည္ ၿပီးကုန္ုၾကမ္းအျဖစ္သံုးႏိုင္ဖို႔ ျဖစ္ပါသည္။ ျဖစ္ႏိုင္ပါက Reject အတတ္ႏိုင္ဆံုး မသံုးဖို႔ Return သံုးထားတာေတြစုၿပီးျပန္ေပး တာမ်ိဳးေတြလည္း လုပ္ဖို႔လိုပါသည္။ Recycle အေနႏွင့္ အိႏၵိယမွာ ပလပ္စတစ္ အမိူ္က္ကို လမ္းခင္းသည္႔ေနရာတြင္ ကတၱရာႏွင္႔ေရာၿပီးသံုးေနပါသည္။ ထိုသို႔ေရာထားသည့္ကတၱရာက အပူဒဏ္ကိုပိုခံႏိုင္ၿပီး မိုးေရစိမ္႔ဝင္မူကို ပိုကာကြယ္ႏိုင္သည္ ဟုသိရသည္။ ေရသန္႔ဗူးခြံကုိ သစ္ပင္စိုက္သည့္ေနရာတြင္ သံုးတာမ်ိဳး၊ပလပ္စတစ္အိတ္ေတြအျပည့္သိတ္ထည့္ၿပီး အုတ္အစားထိုး ပစၥည္းအေနႏွင္႔သံုးတာမ်ိဳးေတြ႔ဖူးသည္။ ျပဳျပင္မူမွန္သမ်ွသည္ မိမိကိုယ္တိုင္က စရမွာျဖစ္ပါသည္။
တခါသံုးပစၥည္းေတြသံုးစြဲတာကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ ကိုယ္တိုင္က ေလ်ွာ႔ခ်ဖို႔ိုလိုပါသည္။အ ခါခါသံုးႏိုင္ေသာ ေရဗူး၊ ထမင္းဗူးေဆာင္ထားပါက တခါသံုးေရသန္႔ဗူးမ်ား၊ ေဖာ႔ဗူးခြံအမိူက္မ်ား အမ်ားႀကီးသက္သာသြားမည္။ အတတ္ႏိုင္ဆံုး အေအးပိုက္ မေတာင္းပါႏွင့္။ ေစ်းဝယ္လ်ွင္ Reuse ျပန္သံုးႏိုင္သည့္ အိတ္ကို ေတာင္းဆိုပါ။ ပလပ္စတစ္အမိူက္ေလ်ွာ႔ခ်ဖို႔စည္းရံုး လံူ႔ေဆာ္ေနသည္႔အဖြဲ႔မ်ား၊ ကိုယ္တိုင္ အမိူ္က္ေကာက္ေနသည့္အဖြဲ႔မ်ားကိုလည္း အားေပးရမည္။တတပ္တအားပါဝင္ ေဆာင္ရြက္ရမည္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔အားလံုး အမိူက္ကို မွန္ကန္စြာပစ္တတ္ဖို႔လည္းလိုပါသည္။ အမိူက္ဆိုတာ ရိွေတာ႔ရိွမွာပဲျဖစ္သည္။ သူရိွရမည့္ေနရာမွာ ရိွေနဖို႔လိုပါသည္။ အမိူက္ကို ရထားေပၚ၊ ကားေပၚကေန လွမ္းပစ္တာမ်ိဳး၊ လမ္းေပၚအမိူက္ပစ္တာမ်ိဳး၊ ကိုယ့္အမိူက္ ကိုယ္မသိမ္းပဲထားခဲ႔တာမ်ိဳး ေတြကို႐ွက္ရေကာင္းမွန္းသိသင္႔ပါၿပီ။
၂၀၀၈ခုႏွစ္ ဧၿပီလ၂၀ ရက္ကက်င္းပခဲ႔သည့္ ေျမကမာၻေန႔ေဆာင္ပုဒ္က “ပလပ္စတစ္အမိူက္ကင္းစင္ ကမၻာတခြင္” ျဖစ္ပါသည္။ ဇြန္လ၅ ရက္ေန႔တြင္က်ေရာက္မည့္ ကမၻာ႔ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးေန႔ ေဆာင္ပုဒ္က “Beat Plastic Polution” ျဖစ္ပါသည္။ “ပလပ္စတစ္ညစ္ညမ္းမူကိုတိုက္ဖ်က္ၾကပါစို႔” ျဖစ္ပါသည္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔အားလံုး လက္တြဲၿပီး ပလပ္စတစ္အမိူက္ ကင္းစင္သည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ဖန္တီးၾကပါစို႔။
Written by Kyawmin Aung
(မွတ္ခ်က္ ။ ။Thant Myanmar FB accountမွ ဓာတ္ပံုႏွစ္ပံု ယူသံုးထားပါသည္)
ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှု (သို့) ကမ္ဘာကို ခြိမ်းခြောက်လာသော အန္တရာယ်တစ်ခု (unicode)
ရေးသားသူ – Ko Kyaw Min Aung
ကျွန်တော်တို့ငယ်ငယ်တုန်းက ဈေးထဲမှာ အမဲသားငါးဝယ်ရင် အင်ဖက်နဲ့သာ ထုပ်ပေးကြသည်။ ကုန်စုံဆိုင်ကပဲမူန်႔အစိပ်သားထုပ်များကို စက္ကူ နှင့်ထုပ်ရောင်းကြသည်။ အပ်ချုပ်ဆိုင်ကအင်္ကျီသွားရွေးရင် စက္ကူအိတ်နှင့်ထည့်ပေးသည်။ မနက်ခင်းဝယ်နေကျ တို့ဟူးဆိုင်က တို့ဟူးပါဆယ်ကို စလူရွက်နှင့်ထုပ်ပေးသည်။ ဂရင်းဟော်တယ်က အဖေဝယ်လာတဲ့ ခေါက်ဆွဲပါဆယ်ကို ပတ်ထားတဲ့ အင်ဖက်ကို ဆွဲဖြည်လိုက်ရင် ထောင်းကနဲထွက်လာတဲ့ ခေါက်ဆွဲကြော်ရနံ့ကို ယနေ့အထိ အမှတ်ရမိနေသေးသည်။
လက်ဖက်ရည်ပါဆယ်သွားဝယ်ရင်တော့ အိမ်က ဓာတ်ဗူးတို့၊ မတ်ခွက်တို့ယူသွားကြသည်။ ကျွန်တော်ကျွတ်ကျွတ်အိတ်ကို ပထမဆုံးမြင်ဖူးတာ ၆တန်းကျောင်းသားဘဝ ရန်ကုန်ရောက်မှဖြစ်သည်။ ကျွန်တော်တို့မြို့တွေက အင်ဖက်ပေါသည်။ ထုပ်ပိုးပစ္စည်းအဖြစ် အင်ဖက်ကိုသာသုံးကြသည်။ အင်ဖက်မသုံးသင်႔သည့် နေရာ၌စက္ကူ ကို သုံးကြသည်။ ပလပ်စတစ်မရှိမဟုတ်။ ရှိပါသည်။ ရှိသည့့်ပလက်စတစ်က အမိူက်ဘဝကိုမရောက်။ ပလပ်စတစ်၊ ကော်ခွက်အစုတ်အပြတ်အားလုံး ကအဖိုးတန်သည်။ ရောင်းလို့ရသည်။ အမိူက်ပုံထဲမှာဘယ်တော့မှမတွေ့ရ။
ကျွန်တော်တို့မြို့မှာ ကြွပ်ကြွပ်အိတ်တွေ စတင်နယ်ချဲ့ကိုလိုနီပြု လာသည့်အချိန်က ၈၈အရေးအခင်းဖြစ်ပြီးကာစဖြစ်သည်။ တနေ့မှာ စည်ပင်က အသံချဲ့စက်နှင်႔ တမြို့လုံးလိုက်ကြေညာသည်။ ဈေးများတွင် အင်ဖက် လုံးဝမသုံးတော့ရန် ဖြစ်သည်။ အင်ဖက်အမိူက်သည် ညစ်ပတ်ပြီး လူတွေအတွက် ရောဂါဘယဖြစ်စေနိုင်သည်႔ အတွက် အင်ဖက်အစားကြွပ်ကြွပ်အိတ် ကိုသာသုံးတော့ရန် မလိုက်နာပါက အရေးယူမည်ဖြစ်ကြောင်း အသိပေးကြေညာပါသည်။ ကျွန်တော်တို့ကိုယ်၌ကလည်း အင်ဖက်တွေ သုံးရတာ တောကျသည်ဟု ထင်မိ၏။ ကြွပ်ကြွပ်ရွရွ ပါးပါးလှပ်လှပ် ကာလာစုံနဲ့ အိတ်လေးတွေက ပိုခေတ်မီသည်ထင်သည်၊ ကြွပ်ကြွပ်အိတ်များကို ဝမ်းပန်းတသာ ကြိုဆိုကြသည်။ ထိုအချိန်မှစ၍တခြားသောအရပ်ကလာတဲ့ ဂြိုလ်သားကပ်ပါးကောင်များက သဘာဝဆန်ဆန် သန်႔ရှင်းလှပနေတဲ့ ကျွန်တော်တို့မြို့လေးကို တစတစဝါးမြို သွားလေတော့သည်။
အခုအချိန်မှာတော့ ပလပ်စတစ်ရေဗူးခွံ၊ တခါသုံးဖော့ဗူးခွံများ၊ မုန်႔ထုပ်အခွံများ၊ ကြွပ်ကြွပ်အိတ်ခွံအမိူက်များကို နေရာတိုင်းမှာ တွေ့နေကြရသည်။ လယ်ကန်သင်းဘေးမှာလည်းတွေ့ရသည်။ ဟိုင်းဝေးလမ်းဘေးတွေမှာလည်းတွေ့ရသည်။ မြစ်ချောင်းတွေထဲမှာလည်းတွေ့ရသည် ပဲခူးရိုးမတောထဲမှာလည်းတွေ့ရသည်။ နာဂတောင်ပေါ်မှာလည်းတွေ့ရသည်။ လျိွမြောင်စိမ်႔စမ်းတွေထဲမှာလည်းတွေ့ရသည်။ ပင်လယ်ကမ်းခြေတွေမှာလည်းတွေ့ရသည် စေတီပုထိုးတွေ အနားဝန်းကျင်မှာလည်းတွေ့ရသည်။ နေရာတိုင်းမှာ မကျေပျက်နိုင်သည်႔ ပလပ်စတစ်အမိူက် များကသာမင်းမူနေကြသည်။ ကျွန်တော်တို့ စိတ်အပန်းဖြေဖို့ သွားသည့်နေရာများသည် မျက်စိပသာဒမဖြစ်ကြတော့။ စိတ်ကို မလန်းဆန်းစေတော့။ တစတစနှင်႔ စိတ်ရူပ်စရာနေရာများ ဖြစ်လာကြသည်။
တကယ်တော့ ကျွန်တော်တို့ ငယ်ငယ်က သုံးခဲ့သည်႔အရာများသည် ပတ်ဝန်းကျင်နှင်႔သဟဇာတဖြစ်သည်႔ (Environmental friendly) ပစ္စည်းစစ်စစ်များဖြစ်ပေသည်။ လွယ်လွယ်ကူကူဆွေးမြေ့ပြီး မြေဩဇာဖြစ်သွားသည်။ မြေ၊ရေ၊လေကိုလုံးဝဒုက္ခမပေး။ အခုကျွန်တော်တို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝထဲကို လိုလိုလားလားခေါ်သွင်းလာခဲ့ပြီး ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မရှိမဖြစ် အစိတ်အပိုင်းတခုတောင် ပြစ်နေပြီဖြစ်တဲ့ ပလပ်စတစ်တွေက ကျွန်တော်တို့ကို ဘယ်လောက်အထိစိုးမိုးအနိုင်ယူ ထားပြီလဲ ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ ခြိမ်းခြောက်လာကြပြီလဲ တချက်လောက်စောင်းငဲ့ ကြည့်ရအောင်ပါ။
တစ်နှစ်ကို ကျွန်တော်တို့ သုံးစွဲတဲ့ ကြွပ်ကြွပ်အိတ် အရေအတွက်က ဘီလီယံ ၅၀၀ လောက်ရှိပါသည်။ အမေရိကန် တစ်နိုင်ငံတည်းက လွှင့်ပစ်တဲ့ ရေသန်႔ဗူးခွံက တနှစ်ကို ၃၅ဘီလီယံလောက် ရှိပါသည်။ သူတို့လွှင့်ပစ်သည့် တခါသုံးဖော့ ဗူးခွံများ အအေးစုတ်ပိုက်တွေကလည်း ဘီလီယံနှင်႔ချီသည်။ လော့စအိန်ဂျလိ တစ်မြို့တည်းက ပလပ်စတစ်အမှိုက် မက်ထရစ်တန် ၁ဝတန်လောက်ကို ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာထဲ နေ့စဉ် စွန်႔ပစ်လျှက်ရှိပါသည်။ အမေရိကန်အကြောင်းပြောရတာက သူတို့ဆီမှာက အချက်အလက်Dataရှိ၍ ဖြစ်သည်။ မြန်မာတွေစွန်႔ပစ်သည့်နူန်း ကလည်း မနည်းလောက်ပါ။
တစ်နှစ် တစ်နှစ်ကို ကျွန်တော်တို့ လွှင့်ပစ် သည့်ပလပ်စတစ်အမိူက်ပမာဏက ကမ္ဘာကို လေးပြန် ပတ်ထားလို့ရသည် ဟုဆိုပါသည်။ ၁၉၅၀ ခုနှစ်ကစပြီးကမ္ဘာပေါ်မှာ ပလပ်စတစ်တန်ချိန် သန်း ၆၀၀၀ ကျော် ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြသည်။ အများစုမှာ ကမ္ဘာကြီး၏ မြေထဲရေထဲမှာ အမိူက်အဖြစ်ရှိနေကြပြီ။ ရိုးရိုးအမိူက်မဟုတ်။ ဘက်တီးရီးယားများက မချေဖျက်နိုင်သည့် အလွန်ခေါင်းမာသည့် အမိူက်များဖြစ်သည်။ ပလပ်စတစ်များမှာ ဆွေးမြေ့ဖို့ နှစ်ပေါင်းရာနဲ့ချီကြာသည်။ မဆွေးမြေ့ခင် နှစ်ပေါင်းများစွာ ကြာအောင်ကမ္ဘာကိုဒုက္ခပေးမည်။
ကျွန်တော်တို့ သူ့ကို အခိုက်အတန်႔လေးမှာ အမှတ်မထင် တကြိမ်တခါတည်းသုံးလိုက်တာ ဖြစ်ပေမယ့် သူက ကျွန်တော်တို့ကို အကြိမ်ကြိမ် အခါခါ ဒုက္ခပြန်ပေးမည်။ တစ်နှစ် တစ်နှစ်တန်ချိန ္သန်းပေါင်းမြောက်မြားစွာ ထုတ်လုပ်လိုက်သော ပလပ်စတစ်များက မကျေပျက်နိုင်သောအမှိုက်အဖြစ် ကမ္ဘာမြေပေါ် တနေ့တခြား စုပုံလာတော့သည်။ မြေကြီးတွေထဲရောက်ကုန်သည်။ ရေတွင်း၊ ရေကန်တွေထဲရောက်ကုန်သည်။ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်ကသုံးစွဲလိုက်သမျှ ပလပ်စတစ်အမိူက်တွေရဲ့ နောက်ဆုံးဦးတည်ရာကတော့ သမုဒ္ဒရာကြီးများပဲ ဖြစ်ကြပါသည်။
အခုအခါ သမုဒ္ဒရာကြီးများလည်း ပလပ်စတစ်အမိူက်များဖြင်႔ ညစ်ညမ်းနေကြပြီ ဖြစ်ပါသည်။ ပစ်ဖိတ်သမုဒ္ဒရာထဲမှာဖြစ်ပေါ်နေသည့် Great Pacific Gabage Patch ဟု ခေါ်သည့် ပလပ်စနစ်အမှိုက် အစုအဝေးကြီးသည် တက်ဆက်စ်ပြည်နယ် နှစ်ခုစာလောက်ကျယ်ဝန်းသည်။ ဒီအမိူက်အစုအဝေးကြီးကို ၁၉၉၇ ခုနှစ်ကမှ စသတိပြုမိခဲ့ခြင်းဖြစ်ပေသည်။ သမုဒ္ဒရာကြီးငါးစင်းစလုံးတွင် ထိုကဲ့သို့ အမိူက်အစုအထွေးမျိုး တွေ့နေရပြီဖြစ်သည်။ ၂၀၅၀ ခုနှစ်အရောက်တွင် သမုဒ္ဒရာထဲရှိ ငါးပမာဏထက် ပလပ်စတစ်ပမာဏက ပိုသာသွားတော့မည်ဟု သိပ္ပံပညာရှင်တွေ သတိပေးထားသည်။
ပလပ်စတစ်အမိူက်များက ရေနေသတ္တဝါ တွေအပေါ် ဆိုးကျိုးသက်ရောက်မူကို လည်းနောက်ပိုင်းမှသိ်လာခဲ့သည်။ စူပါမားကက်တွေမှာ အချိုရည်ဗူးတွေကို ၆လုံးစီထုပ်ပိုးလေ့ရှိသည်႔အတွက် Six pack ဟု ခေါ်ပါသည်။ ထုပ်ပိုးထားသည့် ပလပ်စတစ်ကို Six pack holder ဟုခေါ်သည်။ Six pack holder တွေဟာ ရေနေ သတ္တဝါတွေအပေါ် ဘယ်လောက်ဆိုးကျိုး သက်ရောက်နိုင်သလဲဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ခန်႔မှန်းနိုင်တာထက် ပိုနေပါသည်။ ထိုကွင်းနင့် အတောင်ပံ ချိတ်မိတဲ့ငှက်တွေ မပျံနိုင်ပဲသေကြရသည်။ စွပ်မိတဲ့ပင်လယ်လိပ်တွေ ခန္ဓာပုံသဏ္ဏန် ပျက်ယွင်းကုန်ကြသည်။ တနှစ်ကို ပင်လယ်ငှက်တသန်း၊ ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါ တစ်သိန်းလောက် ပလပ်စတစ်အမိူက်တွေကြောင့် သေကြရသည်။
ပင်လယ်ငှက်တွေရဲ့ ၉ဝရာခိုင်နူန်းမှာ ပလပ်စတစ်အစအနများတွေ့ရသည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်က နော်ဝေးကမ်းခြေမှာ သောင်တင်လာသည့် သေလုဆဲဆဲ နာနေသည့် ဝေလငါးကြီး၏ဗိုက်ကို ခွဲကြည့်ရာ အစာအိမ်တခုလုံးပလပ်စတစ်များပြည့်နေသည်ကိုတွေ့ရသည်။ သုတေသနပြုချက်များအရ ပင်လယ်ငါးများတွင်လည်း ပလပ်စတစ်အမူန်အမွှားများတွေ့လာရသည်။ ပင်လယ်ဆားများတွင် ပလပ်စတစ်မော်လီကျူးများတွေ့လာရသည်။ နောက်ဆုံးမှာတော့ ထိုအရာများကို စားသုံးသော လူ၏ခန္ဓာကိုယ်ထဲ တပတ်လည် ပြန်ရောက်လာကြသည်။ “ကိုယ်ပြု သည့်ကံ ကိုယ်႔ထံသာ မလွဲမသွေပြန်ရောက်လာကြသည်။” ဆိုသောစကားအလွန်မှန်၏။ ပင်လယ်ထဲ ကိုယ်ပစ်လ်ိုက်သည့် ပလပ်စတစ်က နောက်ဆုံးကိုယ့်ဆီ ပြန်ရောက်လာသည်။
ပလပ်စတစ်အမိူက်အားလုံး၏ ရာခိုင်နူန်း အတော်များများက တခါသုံးထုပ်ပိုးပစ္စည်းများဖြစ်ကြပါသည်။ ပလပ်စတစ်အမိူက်ပြသနာကို ဖြေရှင်းဖို့ Reduce, Reuse, Recycleဆိုတဲ့ နည်းလမ်းကိုသုံးဖို့ တိုက်တွန်းထားပါသည်။ သုံးစွဲတာလျှော့ချဖို့၊ ထပ်ခါ ထပ်ခါသုံးဖို့၊ ပြန်လည် ပြီးကုန်ုကြမ်းအဖြစ်သုံးနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါသည်။ ဖြစ်နိုင်ပါက Reject အတတ်နိုင်ဆုံး မသုံးဖို့ Return သုံးထားတာတွေစုပြီးပြန်ပေး တာမျိုးတွေလည်း လုပ်ဖို့လိုပါသည်။ Recycle အနေနှင့် အိန္ဒိယမှာ ပလပ်စတစ် အမ်ိူက်ကို လမ်းခင်းသည်႔နေရာတွင် ကတ္တရာနှင်႔ရောပြီးသုံးနေပါသည်။ ထိုသို့ရောထားသည့်ကတ္တရာက အပူဒဏ်ကိုပိုခံနိုင်ပြီး မိုးရေစိမ်႔ဝင်မူကို ပိုကာကွယ်နိုင်သည် ဟုသိရသည်။ ရေသန်႔ဗူးခွံကို သစ်ပင်စိုက်သည့်နေရာတွင် သုံးတာမျိုး၊ပလပ်စတစ်အိတ်တွေအပြည့်သိတ်ထည့်ပြီး အုတ်အစားထိုး ပစ္စည်းအနေနှင်႔သုံးတာမျိုးတွေ့ဖူးသည်။ ပြုပြင်မူမှန်သမျှသည် မိမိကိုယ်တိုင်က စရမှာဖြစ်ပါသည်။
တခါသုံးပစ္စည်းတွေသုံးစွဲတာကို ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်တိုင်က လျှော့ချဖို့လိုပါသည်။အ ခါခါသုံးနိုင်သော ရေဗူး၊ ထမင်းဗူးဆောင်ထားပါက တခါသုံးရေသန်႔ဗူးများ၊ ဖော့ဗူးခွံအမိူက်များ အများကြီးသက်သာသွားမည်။ အတတ်နိုင်ဆုံး အအေးပိုက် မတောင်းပါနှင့်။ ဈေးဝယ်လျှင် Reuse ပြန်သုံးနိုင်သည့် အိတ်ကို တောင်းဆိုပါ။ ပလပ်စတစ်အမိူက်လျှော့ချဖို့စည်းရုံး လူံ့ဆော်နေသည်႔အဖွဲ့များ၊ ကိုယ်တိုင် အမ်ိူက်ေကာက်နေသည့်အဖွဲ့များကိုလည်း အားပေးရမည်။တတပ်တအားပါဝင် ဆောင်ရွက်ရမည်။ ကျွန်တော်တို့အားလုံး အမိူက်ကို မှန်ကန်စွာပစ်တတ်ဖို့လည်းလိုပါသည်။ အမိူက်ဆိုတာ ရှိတော့ရှိမှာပဲဖြစ်သည်။ သူရှိရမည့်နေရာမှာ ရှိနေဖို့လိုပါသည်။ အမိူက်ကို ရထားပေါ်၊ ကားပေါ်ကနေ လှမ်းပစ်တာမျိုး၊ လမ်းပေါ်အမိူက်ပစ်တာမျိုး၊ ကိုယ့်အမိူက် ကိုယ်မသိမ်းပဲထားခဲ့တာမျိုး တွေကိုရှက်ရကောင်းမှန်းသိသင်႔ပါပြီ။
၂၀၀၈ခုနှစ် ဧပြီလ၂၀ ရက်ကကျင်းပခဲ့သည့် မြေကမ္ဘာနေ့ဆောင်ပုဒ်က “ပလပ်စတစ်အမိူက်ကင်းစင် ကမ္ဘာတခွင်” ဖြစ်ပါသည်။ ဇွန်လ၅ ရက်နေ့တွင်ကျရောက်မည့် ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနေ့ ဆောင်ပုဒ်က “Beat Plastic Polution” ဖြစ်ပါသည်။ “ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမူကိုတိုက်ဖျက်ကြပါစို့” ဖြစ်ပါသည်။ ကျွန်တော်တို့အားလုံး လက်တွဲပြီး ပလပ်စတစ်အမိူက် ကင်းစင်သည့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖန်တီးကြပါစို့။
Written by Kyawmin Aung
(မှတ်ချက် ။ ။Thant Myanmar FB accountမှ ဓာတ်ပုံနှစ်ပုံ ယူသုံးထားပါသည်)