တစ္ခါတစ္ေလ အြန္လုိင္းေပၚမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၂၀၀၀ က သစ္ပင္တုိ႔လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၅၀၀၀ က ေက်ာက္တုံးတုိ႔ စသျဖင့္ ျမင္ဖူးၾကမွာပါ။ ဒီလုိ အရာ၀ထၳဳေတြရဲ႕ သက္တမ္းကုိ ဘယ္လုိတြက္လဲ မျဖစ္ႏုိင္တာ လုိ႔ေတြးတဲ့သူမ်ားလည္း ေတြးပါလိမ့္မယ္။ အခု အဲလုိ အရာ၀ထၳဳေတြရဲ႕ သက္တမ္းကုိ တြက္ခ်က္နည္းေတြကုိ ဗဟုသုတ အျဖစ္ေဖာ္ျပလုိက္ပါတယ္။
ေရွးေဟာင္းပစၥည္းတစ္စံုတစ္ခုကို ေတြ႔ရွိသူတိုင္း၏စိတ္ဝယ္ ေပၚလာတတ္ေသာ ေမးခြန္းတစ္ခုမွာ ‘ဤပစၥည္းသည္ မည္မွ်ေရွးက်၍ မည္သည့္ေခတ္ကနည္း’ ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းနွင့္နွီးႏြယ္သူမ်ား၊ ေရွးေဟာင္းသုေတသနသမားတို့လည္း မိမိတို့ေလ့လာေနေသာ ပစၥည္းမ်ား၏သက္တမ္းကို မ်ားစြာ သိလိုျကသည္။ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ား မည္မွ်ေရွးက်သည္ကို ေဖာ္ထုတ္နိုင္သည့္နည္းလမ္းမ်ားစြာရွိသည္တြင္ ယင္းတို့ကို တိက်ေခတ္ခြဲနည္းႏွင့္ နွိုင္းယွဉ္ေခတ္ခြဲနည္းဟု ႏွစ္မ်ဳိးခြဲနိုင္သည္။
ကာဗြန္ ၁၄
ကမၻာႀကီးကို လႊမ္းၿခဳံထားေသာေလထုအပၚယံလွြာကို ျဖတ္သန္းလာေသာ ေကာ့စမစ္ေရာင္ျခည္မ်ားသည္ ကမာၻ႔ေလထုနွင့္ ထိေတြ႕လိုက္ၾကေသာအခါ ႏ်ဴထရြန္မ်ား ျဖစ္လာျကသည္။ ထိုႏ်ဴထရြန္တို႔သည္ ေလထုအတြင္းရွိ ႏုိက္ထရိုဂ်င္အနုျမဴ မ်ားႏွင့္ တိုက္ခိုက္မိရာ ေရဒီယိုသတၱိၾကြ အိုင္ဆိုတုပ္တစ္မ်ဳိးျဖစ္ေသာ ကာဗြန္ ၁၄ ျဖစ္ေပၚလာသည္။
ထိုကာဗြန္ ၁၄ သည္ ေအာက္စီဂ်င္နွင့္ေပါင္းကာ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆုိဒ္ျဖစ္သြားသည္။ ယင္းကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္သည္ တစ္နည္းနည္းျဖင့္ သက္ရွိတို႔ခႏၶာကိုယ္အတြင္းသို့ ေရာက္ရွိသြားသည္။
ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ေရာက္ရွိသြားေသာ သက္ရွိတို့ ေသဆံုးၾကေသာအခါ ေရဒီယိုသတၱိႀကြ ကာဗြန္ ၁၄ အိုင္ဆိုတုပ္သည္ စတင္ၿပဳိကြဲေလ်ာ့ပါးေတာ့သည္။ သက္ရွိေသဆံုးသည့္အခ်ိန္မွ ၅၅၆၈ ႏွစ္ျကာေသာအခါ သက္ရွိေသခါစအခ်ိန္ ခႏၶာကိုယ္တြင္းေရာက္ရွိေနေသာ ကာဗြန္ ၁၄ သည္ မူလအခ်ိန္အဆ၏ တစ္ဝက္သို့ ေလ်ာ့နည္းသြားသည္။ ႏွစ္ေပါင္း ၁၁၁၃၆ ႏွစ္ၾကာလွ်င္ ေနာက္ထပ္တစ္ဝက္ေလ်ာ့ျပီး ေလးပံုတစ္ပံုသာ က်န္ေတာ့သည္။
ဤနႈန္းအတိုင္း ေလ်ာ့သြားရာ နွစ္ေပါင္း ၄၀ဝ၀ဝ ခန့္ျကာေသာအခါ ကာဗြန္ ၁၄ အခ်ိန္အဆမွာ လြန္စြာနည္းပါးသြားျပီး တိုင္းတြာရန္ပင္ ခက္ခဲသြားသည္။
ထို႔ေၾကာင့္တစ္ခါက သက္ရွိျဖစ္ၾကဖူးေသာ မီးေသြး၊ အရိုး၊ ခရုခြံ၊ သစ္သား၊ သစ္ေစ့၊ ဆင္စြယ္၊ ပ်ားဖေယာင္း၊ အေမြးအမွင္စသည့္ ဝတၳဳပစၥည္းတို႔အတြင္း ၾကြင္းက်န္ရစ္ေသာ ကာဗြန္ ၁၄ ကိုတိုင္းထြာၾကည့္ျပီး ယင္းတို႔ မည္မွ်ေရွးက်ေၾကာင္း သိရွိနိုင္သည္။
ပိုတက္စီယမ္ အာဂြန္နည္း
ကာဗြန္ ၁၄ နည္းျဖင့္ နွစ္ေပါင္း ၄၀ဝ၀ဝ ေအာက္ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ားကို ေခတ္ခြဲနိုင္ေစေသာ္လည္း ထို့ထက္ေရွးက်ေသာ ပစၥည္းမ်ားကို ေခတ္ခြဲရန္ ခက္ခဲသည္။ ထိုေျကာင့္ ပိုတက္စီယမ္အာဂြန္နည္းကို သိပၸံပညာရွင္မ်ားအသံုးျပုျကသည္။ ပိုတက္စီယမ္သည္ ေရဒီယိုသတၱိၾကြအိုင္ဆိုတုပ္တစ္မ်ိုးျဖစ္သည္။ တစ္စတစ္စ ၿပိဳကြဲျပီး ၎၏ ၿပဳိၾကြသက္တမ္းမွာ နွစ္သန္းေပါင္း ၁၃၅၀ ျကာျမင့္သည္။ တျဖည္းျဖည္း ျပိဳကြဲေလ်ာ့ပါသြားျပီး ဓာတ္ေငြ့ျဖစ္ေသာ ကယ္လ္ဆီယမ္ ၄၀ သို့မဟုတ္ အာဂြန္ ၄၀ ျဖစ္သြားသည္။ ဤေျပာင္းလဲခ်က္သည္ပင္ ေခတ္ခြဲျခားမႈတြင္ အေရးပါသည္။
သာမိုလူမီနက္စင္နည္း
ေျမႀကီးျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ အရာဝထၳဳအားလံုးတြင္ ယူေရနီယံ၊ သိုရီယမ္ ႏွင့္ ပိုတက္စီယမ္ကဲ့သို႔ အနုျမဴ ျဒပ္စင္မ်ား အနည္းအက်ဉ္း ပါရွိသည္။ ယင္ျဒပ္စင္တို့၏ အနုျမဴဓာတ္ၾကြမႈသည္ အယ္လ္ဖာ၊ ဘီတာနွင့္ ဂါမာေရာင္စဉ္မ်ားကို ႏွစ္ပရိေစၦဒ ရာေပါင္းမ်ားစြာ ထုတ္သည္။ ယင္းသို့ ေရာင္ျခည္မ်ားထုတ္ျခင္းသည္ အနုျမဴအသီးသီးတြင္ ႏ်ဴကလီးယတ္ကို လည္ပတ္ေနေသာ အီလက္ထရြန္မ်ားအား ၎တို႔လွည့္ပတ္ေနက်လမ္းမွ လမ္းလြဲသြားေစသည္။ အီလက္ထရြန္မ်ားသည္ လမ္းလြဲသြားရာ၌ တစ္ေနရာတြင္ပိတ္မိေနျပီး အပူေျကာင့္ လႈပ္ရွားလာေသာအခါက်မွ ၎တို့၏ မူလပတ္လမ္းသို႔ ျပန္လည္ေရာက္သြားၾကသည္။ အီလက္ထရြန္အသီးသီးတို့သည္ ၎တို႔၏ မူလပတ္လမ္းသို့ ျပန္လည္ေရာက္ရွိေသာအခါ ‘ဖိုတြန္’ေခၚ အလင္းမႈန္မ်ားကို ထုတ္ၾကသည္။
ဤသို့ အလင္းမႈန္သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ထုတ္လႊတ္ျခင္းေၾကာင့္ေတာက္ပသည္ကို သာမိုလူမီနက္စင္ ဟုေခၚသည္။ ထိုသို့ အလင္းမႈန္မ်ားလႊတ္ျခင္းသည္ အလြန္ေႏွးေကြးရကား အီလက္ထရြန္မ်ားပိတ္မိေနရန္ ႏွစ္ရာေပါင္းမ်ားစြာ ျကာေလ့ရွိသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ေရွးေဟာင္း ေျမအိုး၊ ေျမခြက္မ်ားကို အပူေပး၍ ၎တို့ထဲမွ အလင္းမႈန္မ်ားျဖာထြက္ေအာင္ ျပုလုပ္တိုင္းတာျခင္းျဖင့္ ယင္းေျမအိုး ေျမခြက္မ်ားသည္ မည္မွ်ေရွးက်ေၾကာင္း တြက္ဆႏုိင္သည္။ မျကာမီကမွ ျပဳလုပ္၍ ေအးသြားေသာ ေျမအိုးေျမခြက္မ်ားကို ဤသို့ အလင္းမႈန္မ်ားထြက္ေအာင္ မလုပ္နိုင္ေပ။
သံလိုက္သုေတသနနည္း
ေရွးနွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကပင္ လူသားတို့သည္ သံလိုက္၏ သေဘာတရားကို အသင့္အတင့္ နားလည္သေဘာေပါက္လာခဲ့ၾကသည္။ ထို့ေျကာင့္ပင္ သံလိုက္အိမ္ေျမွာင္ကို တီထြင္၍ အရပ္မ်က္ႏွာ ခြဲျခားရာတြင္ အသံုးျပဳခဲ့ၾကသည္။ သို့ေသာ္ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာလာေသာအခါ အိမ္ေျမွာင္၏ ညႊန္ျပခ်က္မ်ား ေျပာင္လဲလာသည္ကို သတိျပဳမိၾကသည္။ ႏွစ္ပရိေစၦဒ ၾကာျမင့္လာေသာအခါ အိမ္ေျမွာင္လက္တံမ်ားသည္ တကယ့္ေျမာက္အရပ္၊ တကယ့္ေတာင္အရပ္တို႔ကုိ ညႊန္ျပရမည့္အစား အနည္းငယ္တိမ္းေစာင္းလာသည္ကို သတိျပဳမိၾကသည္။
ဂယ္လီဗရန္ဟူေသာ သိပၸံပညာရွင္အပါအဝင္ သိပၸံပညာရွင္တို့သည္ သံလိုက္သေဘာတရားကို သုေတသနျပဳခဲ့ၾကျပီး နိုင္ငံအလိုက္ နွစ္အလိုက္ သံလိုက္အိမ္ေျမွာင္၏ ေရြ႕ရွားေျပာင္းလဲညႊန္ျပပံုမ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ျကသည္။ ဥပမာ- လန္ဒန္ၿမဳိ႕၌ ၁၅၀ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ အိမ္ေျမွာင္လက္တံသည္ အေရွ့ေျမာက္ဘက္သို႔ ၁၁ ဒီကရီမွ် ေစာင္း၍ ညႊန္ျပခဲ့သည္။ ၁၉၃၈ ခုတြင္မူ အေနာက္ေျမာက္ဘက္သို႔ ၁၁ ဒီကရီေစာင္း၍ ညႊန္ျပခဲ့သည္။ ဤအခ်က္ကို သတိျပဳမိၾကေသာ သိပၸံပညာရွင္မ်ားသည္ သံလိုက္၏ ႏွစ္အလိုက္ေျပာင္းလဲညႊန္ျပသည့္အခ်က္ကို အသံုးျပဳ၍ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ား၏ သက္တမ္းကို တြက္ခ်က္ရန္ အႀကံရခဲ့ၾကသည္။
သံလိုက္အပိုင္းအစ အနည္းငယ္ပါဝင္ေသာ အရာဝထၳဳျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ ပစၥည္းတိုင္းတြင္ ကမာၻသံလိုက္လြင္ျပင္ႀကီးဆီမွ ရရွိေသာ အင္အားမ်ားကိန္းေအာင္းေနသည္။ ယင္းသို႔ ကိန္းေအာင္းေနေသာ အင္အားမ်ားကို အႀကြင္းအက်န္ သံလိုက္အင္အားမ်ားဟု ေခၚသည္။ ဤသို့ အျကြင္းအက်န္သံလိုက္အင္အားမ်ားသည္ ေျမအိုးေျမခြက္နွင့္ အျခားေသာ သံလိုက္ဓာတ္ရွိပစၥည္းမ်ားတြင္ ေတြ႔နိုင္သည္။
ဥပမာ- ေျမအိုးတစ္လံုးကို စတင္ျပုလုပ္ရာတြင္ ပံုသြင္းျပီး မီးဖုတ္လိုက္ေသာအခါ အပူဓာတ္ေၾကာင့္ ယင္းေျမသားအတြင္းရွိ သံလိုက္ဓာတ္မ်ားပ်က္ျပယ္သြားသည္။ ထိုေျမအိုး ျပန္ေအးသြားေသာအခါ ယင္းအိုးတြင္ပါဝင္ေနေသာ သံလိုက္အမႈန္အစမ်ားသို့ သံလိုက္အင္အား ျပန္၍ဝင္လာမည္ျဖစ္သည္။ ထိုအင္အာမ်ားသည္ ထိုေန့ ထိုရက္ ထိုအခ်ိန္က တည္ရွိေနေသာ ကမာၻ႔သံလိုက္လြင္ျပင္၏ တည္ေနရာအတိုင္းျဖစ္ေနမည္။
တစ္နည္းအားျဖင့္ ထိုအိုးတြင္ရွိေသာ သံလိုက္မႈန္မ်ားကို သီးသန့္ခြဲထုတ္၍ သံလိုက္ေခ်ာင္းျပုလုပ္ပါက သံလိုက္ေခ်ာင္း၏ဝင္ရိုးစြန္းသည္ ထိုစဉ္က ရွိခဲ့ေသာ သံလိုက္ဝင္ရိုးစြန္းတည္ေနရာကိုသာ ညႊန္ျပမည္ျဖစ္သည္။ ႏွစ္ပရိေစၦဒ မည္မွ်ပင္ ၾကာျမင့္သည္ျဖစ္ေစ ထိုးအိုးတြင္ပါဝင္ေနေသာ သံလိုက္မႈန္မ်ားကို စမ္းသပ္ပါက ထိုအိုးျပဳလုပ္စဥ္အခါက တည္ရွိေသာ သံလိုက္ဝင္ရိုးစြန္း ရွိရာအရပ္ကိုသာ ညႊန္ျပေနမည္ျဖစ္သည္။
ဟိုက္ဒေရးရွင္းနည္း
ဟိုက္ဒေရးရွင္းနည္းမွာ မီးေတာင္ေပါက္ကြဲရာမွ ထြက္ေပၚလာေသာ ေအာ့ဗဆီဒီယန္းေခၚ ဖန္ေက်ာက္တစ္မ်ိုး၏ မ်က္နွာျပင္ေပၚ၌ ေရေငြ႔မ်ားခိုေအာင္းသည့္ အလႊာ၏ အထူအပါးကို စမ္းသပ္စစ္ေဆးေသာနည္းျဖစ္သည္။ မီးေတာင္မ်ားေပါက္ကြဲရာမွ ထြက္ေပၚလာေသာ ေခ်ာ္ရည္မ်ားထဲမွ တစ္ခ်ဳိ႕သည္ ေအးခဲသြားေသာအခါ ေအာ့ဗဆီဒီယန္းေခၚ ဖန္ေက်ာက္တစ္မ်ဳိးျဖစ္ေပၚလာသည္။
ထိုေက်ာက္တို့သည္ မာေၾကာျပီး ၾကြပ္ဆတ္ေသာေၾကာင့္ ရိုက္ခြဲလွ်င္ အလြယ္တကူ ကြဲႏုိင္သည္။ လြန္ခဲ့ေသာနွစ္ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာက ကမၻာဦးလူသားတို့သည္ ေအာ့ဗဆီဒီယန္းေက်ာက္မ်ားကို တန္ဖိုးထားခဲ့ၾကသည္။ အေၾကာင္းမွာ ယင္းေက်ာက္တို႔သည္ မာေၾကာႀကြပ္ဆတ္ရံုမွ်မက အသြားမ်ားကို ခြ်န္ထက္ေအာင္ ျပဳလုပ္၍ ဓားကဲ့သို့ အသံုးျပဳႏုိင္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
ေနာက္ပိုင္းတြင္ လူသားတို႔သည္ ေအာ့ဗဆီဒီယန္းေက်ာက္ကို လက္နက္ကိရိယာအျဖစ္သာမဟုတ္ဘဲ အဆင္တန္ဆာ အလွအပပစၥည္းမ်ားအျဖစ္လည္း ျပုလုပ္သံုးစြဲလာျကသည္။ အထူးသျဖင့္ အမ်ိုးသမီးမ်ားက ပုတီး၊ နားေတာင္းစေသာ လက္ဝတ္ရတနာမ်ားအျဖစ္ ႏွစ္သက္ျမတ္ႏိုးစြာ သံုးစြဲလာၾကသည္။ တစ္စတစ္စနွင့္ ေအာ့ဗဆီဒီယန္း ေက်ာက္တို့သည္ လူသားတို့၏ ဥစၥာၾကြယ္ဝမႈအေျခအေနႏွင့္ အာဏာအဆင့္အတန္းကို ေဖာ္ညႊန္းေသာ အေဆာင္အေယာင္မ်ားျဖစ္လာသည္။ ဤသို႔လူသားတုိ႔ အသံုးျပဳခဲ့ၾကသည့္ ေအာ့ဗဆီးဒီးယန္းေက်ာက္၌ ထူးျခားေသာ ဂုဏ္သတၱိရွိေၾကာင္း သိပၸံပညာရွင္တို့သတိျပဳမိၾကသည္။
မီးေတာင္ေပါက္ကြဲ၍ ေအာ့ဗဆီဒီယန္းေက်ာက္မ်ားျဖစ္ေပၚလာေသာအခါ ထိုေက်ာက္သည္ ေရခိုးေရေငြ႔မ်ားကို စုပ္ယူျပီး ယင္းအတြင္းတြင္ ေရဝင္၍ ေရဝင္လႊာျဖစ္ေပၚလာသည္။ ဤသို႔ေရဝင္ျခင္းသည္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာသည္။ ေရဝင္လႊာ၏အထူကို တိုင္းတာျခင္းျဖင့္ ေရွးေဟာင္းပစၥည္း၏ သက္တမ္းကို တြက္ခ်က္နိုင္သည္။ ေရဘုယ်အားျဖင့္ ေရဝင္လႊာသည္ ၂၈ မိုက္ခရို (တစ္မိုက္ခရိုလွ်င္ တစ္လက္မ၏ ေလးကုေဋပံုတစ္ပံုႏွင့္ ညီမွ်သည္) အထူရွိလွ်င္ သက္တမ္းအားျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ဝ၀ ခန္႔ရွိျပီဟု တြက္ခ်က္နိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ဤနည္းျဖင့္ ပံုေသတြက္ခ်က္၍ မရေပ။ေအာ့ဗဆီဒီးယန္းေက်ာက္ျဖင့္ျပဳလုပ္ထားေသာ ပစၥည္းတည္ရွိရာ အရပ္ေဒသ၏ ရာသီဥတို၊ အပူခ်ိန္စသည္တို႔ကို လည္း ထည့္သြင္းတြက္ခ်က္ရန္လိုအပ္သည္။ ဟိုက္ဒေရးရွင္းနည္းျဖင့္ နွစ္ေပါင္း ၁၀ဝ၀ဝ၀ အထိသက္တမ္းတြက္ခ်က္ႏုိင္သည္။
ယူေရနီယံသတၳုပါေသာ ေက်ာက္ေဆာင္မ်ား၏ သက္တမ္းတြက္ျခင္း
ေရွးေဟာင္းပစၥည္းတုိ႔၏ သက္တမ္းကို တြက္ခ်က္ရာတြင္ အေရးပါေသာနည္းတစ္ခုမွာ ယူေရနီယံသတၳဳပါသည့္ ေက်ာက္ေဆာင္တုိ႔၏ သက္တမ္းကို ေဖာ္ျမဴလာသံုး၍ တြက္ခ်က္နည္းျဖစ္သည္။ေက်ာက္ေဆာင္တစ္ခု၏ သက္တမ္းကို တိတိက်က်သိလိုလွ်င္ ယင္းေက်ာက္ေဆာင္တြင္ပါဝင္ဖြဲစည္းထားသည့္ ခဲတို႔၏ အေလးခ်ိန္ကိုမူတည္၍ ယင္းေက်ာက္ေဆာင္တြင္ ပါဝင္ဖြဲ႔စည္းေနေသာ ယူေရနီယံတို႔၏ အေလးခ်ိန္ျဖင့္စားျပီး ရရွိလာေသာ အေျဖကို ၇၆၀ဝ ျဖင့္ေျမွာက္ရသည္။
ေက်ာက္ေဆာင္၏ သက္တမ္း= ခဲ၏အေလးခ်ိန္/ယူေရနီယံ၏အေလးခ်ိန္ x ၇၆၀ဝ
ရရွိလာေသာအေျဖကို သန္းဂဏန္းျဖင့္သတ္မွတ္ရသည္။
ျမန္မာ့ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈ သုေတသန- ဦးျမင့္ေအာင္
အေျခခံေရွးေဟာင္းသုေတသနပညာ- မႏုႆေက်ာ္ဝင္း
Myanmar Wikipedia