မြန်မာနိုင်ငံမှာ တခုတည်းရှိသော ဂျူးဘုရားကျောင်း

ရေးသားသူ – မောင်သာ(ရှေးဟောင်းသုတေသန)

မြန်မာနိုင်ငံသည် နယ်ချဲ့ ဗြိတိသျှတို့၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် နှစ်ကာလ ရှည်ကြာစွာ နေခဲ့ရသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း၌ ကိုလိုနီခေတ်လက်ရာ လူနေအိမ်များ၊ ရုံးများ၊ ကျောင်းများ ၊ ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများ စသည်ဖြင့် ဗြိတိသျှခေတ်က တည်ဆောက် ခဲ့သည့် အဆောက်အအုံများစွာ ကျန်ရှိနေခဲ့သည်။ ယင်းတို့အနက် ဘာသာပေါင်းစုံ ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများကို ရန်ကုန်မြို့တွင် တွေ့မြင်နိုင်ကြသည့်အနက် ခရစ်ယာန်ဘာသာဆိုင်ရာ အဆောက်အအုံများက အများဆုံးဖြစ်ပြီး ဟိန္ဒူ၊ အစ္စလာမ်၊ ဆစ်ခ်၊ ဂျူး အစရှိသည့် ဘာသာဝင်များ ဘုရားဝတ်ပြုသည့် အဆောက်အအုံများလည်း တည်ရှိနေပေသည်။ ယခုအချိန်တွင် ယင်းအဆောက်အအုံများသည် သက်တမ်းနှစ် ၁၀၀ ကျော်ခဲ့ပြီဖြစ်သဖြင့် ရှေးဟောင်းအဆောက်အအုံများ စာရင်းတွင် ပါဝင်လာခဲ့ကြသည်။

ရှေးဟောင်းအဆောက်အအုံ ဟူသည်

ရှေးဟောင်း အဆောက်အအုံများ ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရေး ဥပဒေအရ မြေပေါ်၊ မြေအောက်၊ ရေပေါ် ရေအောက်တွင်ရှိ သည့် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းများ တွေ့ရှိရာ ဘူမိသဘာ၀၀န်းကျင်နေရာများ အပါအဝင် လူသားတို့ နေထိုင် ပြုလုပ် သုံးစွဲ တည် ဆောက်ခဲ့သည့် နှစ် ၁၀၀ နှင့် အထက် သက်တမ်းရှိသော အဆောက်အအုံ နေရာများကို ရှေးဟောင်းအဆောက်အအုံများဟု သတ် မှတ်သည်။ သမိုင်းအမွေအနှစ်ဖြစ်သည့် အဆောက်အအုံများကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်နိုင်ရန် သာသနာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီး ဌာနသည် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ ရှေးဟောင်းအဆောက်အအုံများကို စိစစ်၍ ရှေးဟောင်းစာရင်းဝင် အဆောက်အအုံများကို သတ် မှတ် ပေးလျက်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ရှေးဟောင်းစာရင်းဝင် အဆောက်အအုံသည် သာသနာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာနက အမိန့်ကြော်ငြာစာ ထုတ်ပြန်၍ သတ်မှတ်ထားသော ရှေးဟောင်းအဆောက်အအုံများ စာရင်းတွင် ပါဝင်သည့် အဆောက်အအုံဖြစ်ကြောင်း ယင်း ဥပဒေ တွင်ပြဋ္ဌာန်းထားပေသည်။

သာသနာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်ရှိ ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက် ဦးစီး ဌာနသည် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း နေရာဒေသအသီးသီးတွင် တည်ရှိနေသည့် ဒြပ်ရှိ ၊ ဒြပ်မဲ့ ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်များကို ရှာဖွေ၊ ဖော်ထုတ် ၊ ထိန်းသိမ်းခြင်း လုပ်ငန်းကို အစဉ်တစိုက် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိနေသည်။ရှေးဟောင်းအဆောက်အအုံများကို ခေတ်အလိုက်၊ နေရာ ဒေသအလိုက် မှတ်တမ်းတင် စာရင်းကောက်ယူကာ စာရင်းပြုစု၍ စာအုပ်ထုတ်ဝေခြင်းများကိုလည်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ မြန်မာ နိုင်ငံအတွင်း ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်ဒေသ ၄၇ ခုကို ဇုန်နယ်မြေများ သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်း၍ ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းမှုပြုခဲ့ရာ ရန်ကုန် တိုင်းဒေသကြီးအတွင်း၌ ဇုန်နယ်မြေ ၁၆ ခုပါဝင်ခဲ့သည်။ ယင်း ဇုန်နယ်မြေများအားလုံးသည် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ အထွတ် အမြတ်ထားကာ ကြည်ညိုကြသည့် ရွှေတိဂုံ၊ ဆူးလေ ၊ ဗိုလ်တထောင်၊ ရွှေဘုန်းပွင့် ၊ကိုးထပ်ကြီး၊ ကျိုက်ခေါက် အစရှိသည့် သမိုင်းဝင် စေတီများ တည်ရှိသည့် နေရာများဖြစ်ကြပေသည်။

ဝန်ကြီးဌာန၏ ဆောင်ရွက်ချက်များအနက် ရှေးဟောင်းသုတေသသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက်ဦစီးဌာန(ရန်ကုန်ဌာနခွဲ)သည် ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး အတွင်းရှိ ကိုလိုနီခေတ်လက်ရာ အဆောက်အအုံများကို ရှာဖွေ ဖော်ထုတ် သုတေသန ပြုလျက်ရှိသည်။ ယင်းတို့သည် ရန်ကုန်မြို့ပြ အမွေအနှစ် ပြယုဂ်များဖြစ်သည် အားလျော်စွာ အမွေအနှစ် အဆောက်အအုံများ အဖြစ် မှတ်တမ်း စာရင်းကောက်ယူခဲ့ရာ ၂၀၁၈ ခုနှစ်အတွင်း ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီးအတွင်းရှိ မြို့နယ် ၁၄ ခုတွင် ကိုလိုနီခေတ် လက်ရာ အဆောက် အအုံ ၁၂၀ ကို ထပ်မံတိုးချဲ့ မှတ်တမ်းပြုစုနိုင်ခဲ့သည်။ရန်ကုန်မြို့တော် စည်ပင်သာယာရေးကော်မတီက ပြုစုခဲ့သည့် စာရင်းအရ ရန်ကုန်မြို့ တွင် အမွေအနှစ် အဆောက်အအုံ ၁၈၈ ခု ကျန်ရှိနေပေသည်။

ရန်ကုန်မြို့ရှိ ထင်ရှားသော ရှေးဟောင်းအဆောက်အအုံများအနက် ရန်ကုန်မြို့လယ်၌ တည်ရှိသည့် မတ်စ်မီးယားရေရှူအာ ဘုရားကျောင်း (Musmeah Yeshua Synagogue) သည်လည်း တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပေသည်။

သမိုင်းထဲက ရန်ကုန်

ခရစ်နှစ် ၁၀၂၈ ခုနှစ်မှ ၁၀၄၃ ခုနှစ်အတွင်းက မွန်လူမျိုးများသည် ယခုရန်ကုန်မြို့တည်နေရာတွင် ဒဂုံ ကို တည် ထောင်ခဲ့ ကြချိန်တွင် ဒဂုံသည် တံငါရွာငယ်တစ်ခုသာဖြစ်ခဲ့သည်။ကုန်းဘောင်မင်းဆက်ကို ထူထောင်ခဲ့သူ အလောင်းမင်းတရား ဦးအောင် ဇေယျသည် ၁၇၅၅ ခုနှစ် မေလ ၂ ရက်နေ့တွင် ဒဂုံ မြို့ဟောင်းကို ရှင်းလင်း၍ ၇၅ ဧကကျယ်ဝန်းသော မြို့သစ်ကိုတည်ထောင်ကာ ရန်ကုန်ဟု အမည်ပေးခဲ့ပြီး မြို့ပတ်လည်ကို ကျွန်းသစ်များဖြင့် တံတိုင်းကာရံခဲ့သည်။

ဒုတိယ အင်္ဂလိပ် မြန်မာ စစ်ပွဲပြီးဆုံးနောက် ၁၈၅၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၀ ရက်တွင် အင်္ဂလိပ်တို့သည် အောက်မြန်မာနိုင်ငံ ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၈၅၃ ခုနှစ်တွင် ဒေါက်တာမောင်ဂိုမာရီ (Dr. W. Montgomery) နှင့် ဗိုလ် ဖရေဇာ (Lt. A . Fraser) တို့ သည် အောက်မြန်မာနိုင်ငံ၏ အချက်အချာဖြစ်သည့် ရန်ကုန်မြို့ကို အသစ်ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန် ဆူးလေစေတီကို ဗဟိုပြုသည့် မြို့ပြစီမံကိန်းတစ်ခုကို ရေးဆွဲခဲ့ကြသည်။

ဗြိတိသျှတို့၏ Reconstruction of Modern Rangoon 1853 စီမံကိန်းအရ ရန်ကုန်မြို့ကို လေးထောင့်စပ်စပ်ပုံစံ (Chess board Pattern) တည်ခဲ့ကာ ရန်ကုန်မြို့၏ နယ်နိမိတ်သည် အရှေ့ဘက်တွင် အရှေ့လမ်း(East Road)(ယခု သိမ်ဖြူလမ်း)၊ အနောက်ဘက်တွင် လမ်းမတော်၊ တောင်ဘက်တွင် ကမ်းနားလမ်းနှင့် မြောက်ဘက်တွင် ကော်မရှင်နာလမ်း(ယခု ဗိုလ်ချုပ်အောင် ဆန်းလမ်း) အထိ အဝန်းအဝိုင်းဖြစ်သည်။ အရှေ့အနောက်သွယ်တန်းဖောက်လုပ်ထားသည့် လမ်းမကြီး ငါးခု (ယခု ကမ်းနားလမ်း၊ ကုန်သည်လမ်း၊ မဟာဗန္ဓုလလမ်း၊ အနော်ရထာလမ်းနှင့် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းလမ်း) တို့ကို ပေ ၁၈၀ အကျယ်ဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ မြို့ကွက်အတွင်း၌ တောင်မြောက် သွယ်တန်းကာ နံပါတ်စဉ်တပ်ထားသည့် ဖြတ် လမ်း များသည် အနောက်ဘက်ဆုံးတွင် ၁၇ လမ်း နှင့် အရှေ့ဘက်ဆုံးတွင် ၄၄ လမ်းအထိဖြစ်သည်။

ရန်ကုန်မြို့သည် ပင်လယ်ဝမှ ၂၁ မိုင်ကွာဝေးကာ ရန်ကုန်မြစ်၊ပဲခူးမြစ်နှင့် ဒေါပုံချောင်းတို့ ဆုံရပ်တွင် တည်ထားခဲ့သဖြင့် အရေးပါသော ဆိပ်ကမ်းမြို့ဖြစ်ခဲ့ကာ ရန်ကုန်မြို့ကို အလောင်းမင်းတရား တည်ပြီးချိန်တွင် မင်းလှကျော်စွာကို မြို့စောင့် ခန့် ထား ခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်တို့သည် ရွှေတိဂုံစေတီတော် ခြေရင်းရှိ မြေကွက်ကျယ်တစ်ခုအတွင်း၌ တည်ထားသည့် အလံပြဘုရား၏ ထီးတော် အောက်တွင် အချက်ပြတန်းကို ထားရှိ၍ ရန်ကုန်မြစ်အတွင်း ဝင်ထွက်ကြသည့် သင်္ဘောများကို အချက်ပြရန် အသုံးချခဲ့သည်။ ယင်း စေတီကို Signal Pagoda ဟုလည်းကောင်း၊ ပထမ အင်္ဂလိပ်မြန်မာစစ်ပွဲတွင် အင်္ဂလိပ်တပ်မှူး Sir Robert Henry Sale တပ်စွဲခဲ့ သောကြောင့် Sale’s Pagoda ဟုလည်းကောင်း ခေါ် ဆိုခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ဂျူးလူမျိုးများ

မှတ်တမ်းများအရ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပထမဆုံးရောက်ရှိခဲ့သော ဂျူးလူမျိုးသည် ၁၈ ရာစုတွင် အလောင်းဘုရားမင်းကြီး၏ တပ်တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူ Solomon Gabirol ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံကို ဗြိတိသျှတို့ သိမ်းပိုက်ထားခဲ့သည့် ၁၉ ရာစု အလယ်ပိုင်းကာလတွင် အီရတ်နိုင်ငံနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ မြန်မာ နိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည့် ဂျူးလူမျိုး ကုန်သည်များသည် ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေးမြို့တို့တွင် ဂျူး အသိုက်အဝန်းများကိုထူထောင် ခဲ့ကြသည်။ အီရတ်နိုင်ငံသည် ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီလက်အောက်ခံအဖြစ် ရောက်ရှိခဲ့ချိန်တွင် ဘဂ္ဂဒက်မြို့မှ ရာပေါင်း များစွာသော ဂျူး လူမျိုးများသည် ယင်းတို့ဒေသများတွင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ဖိစီးနှိပ်စက်မှုများနှင့် လူမျိုးရေးသတ်ဖြတ်မှုများမှ လွတ်မြောက်ရန် အီရတ် နိုင်ငံမှ ထွက်ခွာလာခဲ့ကြရာ မြန်မာနိုင်ငံသို့လည်းရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။

ယင်းတို့နှင့် အတူ အိန္ဒိယ မှ ဝင်ရောက်လာသည့် ကိုချင်ဂျူးနှင့် ဘန်းဂျူးများလည်း ပါဝင်ခဲ့ပြီး ၁၉၄၀ ပြည့်နှစ်ဝန်းကျင်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၌ ဂျူးလူမျိုးအရေအတွက် ၂၅၀၀ ကျော်ရှိခဲ့သည်။ အုတ်ဂူ ၆၀၀ ဝန်းကျင်ရှိသည့် ဂျူးသင်္ချ ိုင်းသည် ရန်ကုန်မြို့၊ ၉၁ လမ်းတွင်တည်ရှိခဲ့ပြီး မန္တလေးမြို့တွင်လည်း ဂျူး သင်္ချ ိုင်း တစ်ခုရှိခဲ့သည်ဟု အဆိုရှိခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် ကွယ်လွန်သူ Issac Samuels ကို ရန်ကုန်မြို့ရှိ ဂျူးသင်္ချ ိုင်း၌ မြှုပ်နှံခဲ့သည်။ Issac သည် မတ်စ်မီးယား ရေရှူအာ ဂျူး ဘုရားကျောင်းကို ထိန်းသိမ်းခဲ့သူ Moses Samuels ၏ ဖခင်ဖြစ်ပြီး ဂျူးသင်္ချ ိုင်းတွင် နောက်ဆုံး မြှုပ်နှံသဂြိုဟ်ခဲ့သူဖြစ်သည်။

၁၉၁၀ ပြည့်နှစ်တွင် ဂျူးစာသင် ကျောင်းကိုလည်း တည်ထောင်ခဲ့ရာ သူငယ်တန်းမှ အလယ်တန်း အဆင့်အထိ ကျောင်း သား ၂၀၀ တက်ရောက်ခဲ့သည်။ အချို့သော ဂျူးလူမျိုး အမျိုးသားများသည် မြန်မာ အမျိုးသမီးများနှင့် အိမ်ထောင်ကျ ခဲ့ကြကာ မိမိတို့ရင်သွေးများကို အိန္ဒိယ၊ ဗြိတိန်စသည့် နိုင်ငံများသို့ ပညာသင်ယူရန် ပို့လွှတ်ခဲ့ကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည့် ဂျူးလူမျိုးများသည် ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီ ခေတ်တွင် အသေးစား လုပ်ငန်းများမှသည် ချည်နှင့် ဆန် များတင်ပို့ရောင်းချသည့် လုပ်ငန်းများအထိ ဆောင်ရွက်ခဲ့ကာ စီးပွားရေး ကောင်းမွန် ကြွယ်ဝခဲ့ကြသည်။ ဂျူးလူမျိုးများသည် မိမိတို့ ၏ အဓိက လူမှု အသိုက်အဝန်းများကို ရန်ကုန်နှင့် ပုသိမ်တို့တွင် ထူထောင်ခဲ့ကြကာ ၂၀ ရာစု အစောပိုင်းတွင် ဂျူးအကြီး အကဲကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခဲ့ကြသည်။ ပုသိမ်မြို့ရှိ ဂျူးလူမျိုးများ၏ ခေါင်းဆောင်သည် Mr. Raphael ဖြစ်ပြီး ရန်ကုန်မြို့ရှိ ဂျူး များ၏ ခေါင်းဆောင်သည် Mr. David Sophaer ဖြစ်ပေသည်။

ဂျူးတို့သည် ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီအစိုရ အရာရှိများ၊ လုပ်ငန်း ရှင်များနှင့် ဆက်ဆံမှုများ ရှိခဲ့ပြီး ဒုတိယမြောက် ဂျူး ဘုရား ကျောင်း Beth El ကို ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်မြို့၌ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ဖြစ်ပွားပြီး မြန်မာနိုင်ငံကို ဂျပန်သို့ သိမ်းပိုက် ချိန်၌ ဂျူးလူမျိုးအများအပြားသည် မြန်မာနိုင်ငံမှ အိန္ဒိယ နိုင်ငံသို့ ပြန်လည် ထွက်ခွာသွားခဲ့ကြပြီးနောက် ဘုရားဝတ်ပြုသူများ အလွန်နည်းပါးသွားသဖြင့် ဂျူး ဘုရားကျောင်း Beth El ကို ပိတ်သိမ်းခဲ့သည်။သို့သော် Beth El ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည့် နေရာနှင့် အဆောက်အအုံ မှတ်တမ်းများ ကို မတွေ့ရှိခဲ့ကြချေ။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံတို့သည် လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့ကြပြီး မြန်မာနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင် အာရှ နိုင်ငံများအနက် အစ္စရေးကို ပထမဆုံး အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။မြန်မာနှင့် အစ္စရေးတို့သည် ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် သံတမန်ဆက်သွယ်မှု စတင်ခဲ့ပြီး ၁၉၅၇ ခုနှစ်တွင် နှစ်နိုင်ငံ သံရုံးများဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။

မတ်စ်မီးယား ရေရှူအာ

ရန်ကုန်မြို့၏ မြို့ပြအမွေအနှစ်များတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည့် မတ်စ်မီးယား ရေရှူအာ (Musmeah Yeshua Synagogue) သည် ပန်းဘဲတန်းမြို့နယ်၊ ၂၆ လမ်း အမှတ်(၈၅)တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တစ်ခုတည်း သော ဂျူးဘာသာ ဘုရားဝတ်ပြုကျောင်းဖြစ်သည်။ ရပ်ကွက် ၁၁ ခုဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် ပန်းဘဲတန်းမြို့နယ်သည် ယခုရန်ကုန်မြို့၏ အလယ်တွင်တည်ရှိနေသည်။ ကုန်း ဘောင်ခေတ်ဦးပိုင်းတွင် ပန်းပဲ လုပ်ကိုင်သူများ အခြေချနေထိုင်ခဲ့သည့် အရပ်ဖြစ်သဖြင့် ပန်းပဲတန်းဟု အမည်တွင်ခဲ့ပြီး အသံ ထွက် အတိုင်းရေးသားကြရာမှ ပန်းဘဲတန်းဟု ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ရွှေတိဂုံစေတီတော်ကို မင်းတုန်းမင်းကြီး ထီးတော် တင်ခဲ့စဉ်က ထီးတော် အောက်ခံ သံကိုင်း၊သံဘောင်များကို ပန်းဘဲတန်းရပ်တွင်နေထိုင်သည့် ပန်းပဲဆရာ ဦးစနှင့် ဦးညိုတို့က ပြုလုပ်ပေးခဲ့သည်။ ပန်းဘဲတန်းမြို့နယ်အတွင်းရှိ သိမ်ကြီးဈေး ဈေးရုံများ၊ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းဈေး၊စိန့်မေရီ ခရစ်ယာန် ဘုရားကျောင်း၊ အထက(၁) ပန်းဘဲတန်း၊ မြန်မာ့မီးရထားရုံးချုပ်ဟောင်း အစရှိသည့် အဆောက်အအုံများသည် ကိုလိုနီခေတ်က လက်ရာများ ဖြစ်ကြကာ မတ်စ်မီးယားရေရှူအာ အဆောက်အအုံသည်လည်း တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပေသည်။

ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်မတိုင်မီက ရန်ကုန်မြို့တွင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည့် ဂျူးလူမျိုး များသည် မိမိတို့ယုံကြည် ကိုးကွယ်မှုအရ ဘုရားဝတ်ပြုကျောင်းတစ်ခုကို လက်ရှိနေရာတွင် ၁၈၅၄ ခုနှစ်က တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ မူလ ဘုရားကျောင်းသည် သေး ငယ် သောသစ်သားအဆောက်အဦတစ်ခုဖြစ်ပြီး ၁၈၉၃ ခုနှစ်တွင် ယင်းအဆောက်အအုံကို ဖျက်သိမ်း၍ လက်ရှိအုတ်အဆောက်အအုံ နှင့် အစားထိုးခဲ့သည်။ မူလ သစ်သားကျောင်းသည် မီးလောင်ပျက်စီးခဲ့သည်ဟု ဆိုခဲ့ ကြသည်။ မတ်စ်မီးယား ရေရှူအာ နှစ်ထပ် အဆောက်အအုံကို သုံးနှစ်ကြာ တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ၁၈၉၆ ခုနှစ် တွင်ပြီးစီးခဲ့သည်။ အဆောက်အအုံ တည်ဆောက်ရန် မြေနေရာကို ဗြိတိသျှ အစိုးရက ခွင့်ပြုမိန့်ပေးခဲ့သည်။

ဘုရားကျောင်းအတွင်း၌ ဂျူးလူမျိုးများ၏ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ တိုရာကျမ်းစာ(Torah Scroll) ပေါင်း ၁၂၆ ခုထိရှိခဲ့သဖြင့် တစ်ချိန်က ကမ္ဘာပေါ်တွင် တိုရာကျမ်းစာ အများဆုံး ရှိခဲ့သည့် နေရာဖြစ်ခဲ့သည်။ ဂျူးလူမျိုးများသည် မြန်မာနိုင်ငံမှ ပြန်လည် ထွက် ခွာသွားကြချိန်တွင် ယင်းကျမ်းစာများကို ယူဆောင်သွားခဲ့ကြသဖြင့် ယခုအချိန်တွင် နှစ်ခုသာကျန်ရှိ တော့ ပေသည်။ ယင်းကျမ်း စာများသည် အီရတ်နိုင်ငံ၊ ဘဂ္ဂဒက်မြို့မှ ယူဆောင်လာခဲ့သည့် မူရင်းကျမ်းများဖြစ်ကြကာ သက်တမ်း နှစ် ၁၀၀ ကျော်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။

လက်ရှိအချိန်တွင် ဂျူးဘုရားရှိခိုးကျောင်းသည် ရန်ကုန်မြို့၏ မြို့ပြအမွေအနှစ်တစ်ခုအဖြစ် ပြည်ပခရီးသွားများလာ ရောက် ကြည့်ရှု လည်ပတ်လေ့လာကြသည့် သမိုင်းဝင်နေရာတစ်ခုဖြစ်ကာ ဘုရားကျောင်းကို အစဉ်အဆက် ထိန်းသိမ်းခဲ့သူ Moses Samuels ၏ ကျန်ရစ်သူ မိသားစုဝင်များက ဆက်လက် ထိန်းသိမ်းခဲ့သည်။ Moses Samuels သည် ၂၀၁၅ ခုနှစ် မေလ ၂၉ ရက် တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံက ထောက်ပံ့သည့် ရန်ပုံငွေဖြင့် ဂျူးဘုရားကျောင်းကို ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းခဲ့ရာ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ပြီးစီးခဲ့ သဖြင့် ဒီဇင်ဘာလ ၈ ရက်တွင် ဘာသာပေါင်းစုံ ချစ်ကြည်ရေး အခမ်းအနားကျင်းပခဲ့သည်။ ယင်းအခမ်းအနားသို့ သမ္မတရုံး ဝန်ကြီး ဌာန ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဦးအောင်မင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန် နိုင်ငံသံအမတ်ကြီး Mr. Derek Mitchell နှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံ သံအမတ်ကြီး Mr. Hagay Moshe Behar တို့ တက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ တစ်ခုတည်းသော ဂျူး ဘုရားကျောင်းသည် ရန်ကုန်မြို့သို့ ရောက်ရှိလာသည့် ပြည်ပ ဧည့်သည်များ သွား ရောက်လည်ပတ်မှုအများဆုံး နေရာ ၁၀ နေရာတွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။၂၀၁၆ ခုနှစ် ဇွန်လ ၆ ရက်တွင် ရန်ကုန်မြို့ပြအမွေအနှစ်စောင့် ရှောက်ရေး အဖွဲ့ (YHT) က သမိုင်းဝင် ကိုလိုနီခေတ်လက်ရာ မတ်စ်မီးယားရေရှူအာ ဂျူးဘုရားကျောင်းကို ရန်ကုန်မြို့၏ ၁၃ ခု မြောက် အပြာရောင် ကမ္ဗည်းမော်ကွန်း ပြား တပ်ဆင်ခဲ့သည်။

ဂျူးဘုရားကျောင်းအတွင်း၌ မြန်မာ အစ္စရေး ဆက်ဆံရေး သမိုင်းဝင်မှတ်တမ်းဓာတ်ပုံများကိုပြသထားကာ ဂျူးဘာသာ ဝင်တို့ အထွတ်အမြတ်ထားရှိသည့် ကျမ်းစာ နှစ်ခုကိုလည်း ထိန်းသိမ်းထားရှိသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဂျူးလူမျိုး ၁၉ ဦးသာ ရှိနေသော်လည်း လွန်ခဲ့သည့် ၁၂၅ နှစ်က တည်ဆောက်ခဲ့သည့် ဂျူး ဘုရားကျောင်းသည် ရှေးဟောင်း အဆောက် အအုံ တစ်ခုအဖြစ်သာမက ရန်ကုန်မြို့၏ အမွေအနှစ် တစ်ခုအဖြစ် ထင်ရှားစွာတည်ရှိနေပေသည်။ မတ်စ်မီးယား ရေရှူအာ ဂျူး ဘုရားကျောင်းကို တနင်္ဂနွေနေ့မှလွဲ၍ နေ့စဉ်နံနက် ၉ နာရီ မိနစ် ၃၀ မှ မွန်းလွဲ ၂ နာရီ မိနစ် ၃၀ အထိ ဖွင့်လှစ်ပြသထားသဖြင့် မည်သူမဆို သွားရောက်ကြည့်ရှုလေ့လာနိုင်ကြပေသည်။

မောင်သာ(ရှေးဟောင်းသုတေသန)

ကိုးကား
မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း အတွဲ(၁၁)
မြို့ရန်ကုန်(မောင်မြတ်မွန်၊ ဆူးလေ)
The Last Jews in India and Burma (Nathan Katz and Ellen S. Goldberg)

၂၀၁၈ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၀ ရက်ထုတ် မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာမှ….

——– ——- ——–

(Zawgyi)

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တခုတည္းရွိေသာ ဂ်ဴးဘုရားေက်ာင္း

ေရးသားသူ – ေမာင္သာ(ေရွးေဟာင္းသုေတသန)

ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ နယ္ခ်ဲ႕ ၿဗိတိသွ်တို႕၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ႏွစ္ကာလ ရွည္ၾကာစြာ ေနခဲ့ရသျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း၌ ကိုလိုနီေခတ္လက္ရာ လူေနအိမ္မ်ား၊ ရုံးမ်ား၊ ေက်ာင္းမ်ား ၊ ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းမ်ား စသည္ျဖင့္ ၿဗိတိသွ်ေခတ္က တည္ေဆာက္ ခဲ့သည့္ အေဆာက္အအုံမ်ားစြာ က်န္ရွိေနခဲ့သည္။ ယင္းတို႕အနက္ ဘာသာေပါင္းစုံ ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းမ်ားကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ၾကသည့္အနက္ ခရစ္ယာန္ဘာသာဆိုင္ရာ အေဆာက္အအုံမ်ားက အမ်ားဆုံးျဖစ္ၿပီး ဟိႏၵဴ၊ အစၥလာမ္၊ ဆစ္ခ္၊ ဂ်ဴး အစရွိသည့္ ဘာသာ၀င္မ်ား ဘုရား၀တ္ျပဳသည့္ အေဆာက္အအုံမ်ားလည္း တည္ရွိေနေပသည္။ ယခုအခ်ိန္တြင္ ယင္းအေဆာက္အအုံမ်ားသည္ သက္တမ္းႏွစ္ ၁၀၀ ေက်ာ္ခဲ့ၿပီျဖစ္သျဖင့္ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအုံမ်ား စာရင္းတြင္ ပါ၀င္လာခဲ့ၾကသည္။

ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအုံ ဟူသည္

ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအုံမ်ား ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းေရး ဥပေဒအရ ေျမေပၚ၊ ေျမေအာက္၊ ေရေပၚ ေရေအာက္တြင္ရွိ သည့္ ေက်ာက္ျဖစ္ရုပ္ၾကြင္းမ်ား ေတြ႕ရွိရာ ဘူမိသဘာ၀၀န္းက်င္ေနရာမ်ား အပါအ၀င္ လူသားတို႕ ေနထိုင္ ျပဳလုပ္ သုံးစြဲ တည္ ေဆာက္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ ၁၀၀ ႏွင့္ အထက္ သက္တမ္းရွိေသာ အေဆာက္အအုံ ေနရာမ်ားကို ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအုံမ်ားဟု သတ္ မွတ္သည္။ သမိုင္းအေမြအႏွစ္ျဖစ္သည့္ အေဆာက္အအုံမ်ားကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ရန္ သာသနာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ၀န္ၾကီး ဌာနသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းရွိ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအုံမ်ားကို စိစစ္၍ ေရွးေဟာင္းစာရင္း၀င္ အေဆာက္အအုံမ်ားကို သတ္ မွတ္ ေပးလ်က္ရွိသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေရွးေဟာင္းစာရင္း၀င္ အေဆာက္အအုံသည္ သာသနာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ၀န္ၾကီးဌာနက အမိန္႕ေၾကာ္ျငာစာ ထုတ္ျပန္၍ သတ္မွတ္ထားေသာ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအုံမ်ား စာရင္းတြင္ ပါ၀င္သည့္ အေဆာက္အအုံျဖစ္ေၾကာင္း ယင္း ဥပေဒ တြင္ျပ႒ာန္းထားေပသည္။

သာသနာေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ၀န္ၾကီးဌာနလက္ေအာက္ရွိ ေရွးေဟာင္းသုေတသနႏွင့္ အမ်ိဳးသားျပတိုက္ ဦးစီး ဌာနသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ေနရာေဒသအသီးသီးတြင္ တည္ရွိေနသည့္ ၿဒပ္ရွိ ၊ ၿဒပ္မဲ့ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ားကို ရွာေဖြ၊ ေဖာ္ထုတ္ ၊ ထိန္းသိမ္းျခင္း လုပ္ငန္းကို အစဥ္တစိုက္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေနသည္။ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအုံမ်ားကို ေခတ္အလိုက္၊ ေနရာ ေဒသအလိုက္ မွတ္တမ္းတင္ စာရင္းေကာက္ယူကာ စာရင္းျပဳစု၍ စာအုပ္ထုတ္ေ၀ျခင္းမ်ားကိုလည္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံအတြင္း ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္ေဒသ ၄၇ ခုကို ဇုန္နယ္ေျမမ်ား သတ္မွတ္ျပ႒ာန္း၍ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းမႈျပဳခဲ့ရာ ရန္ကုန္ တိုင္းေဒသႀကီးအတြင္း၌ ဇုန္နယ္ေျမ ၁၆ ခုပါ၀င္ခဲ့သည္။ ယင္း ဇုန္နယ္ေျမမ်ားအားလုံးသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အထြတ္ အျမတ္ထားကာ ၾကည္ညိဳၾကသည့္ ေရႊတိဂုံ၊ ဆူးေလ ၊ ဗိုလ္တေထာင္၊ ေရႊဘုန္းပြင့္ ၊ကိုးထပ္ၾကီး၊ က်ိဳက္ေခါက္ အစရွိသည့္ သမိုင္း၀င္ ေစတီမ်ား တည္ရွိသည့္ ေနရာမ်ားျဖစ္ၾကေပသည္။

၀န္ၾကီးဌာန၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားအနက္ ေရွးေဟာင္းသုေတသသနႏွင့္ အမ်ိဳးသားျပတိုက္ဦစီးဌာန(ရန္ကုန္ဌာနခြဲ)သည္ ရန္ကုန္တိုင္းေဒသၾကီး အတြင္းရွိ ကိုလိုနီေခတ္လက္ရာ အေဆာက္အအုံမ်ားကို ရွာေဖြ ေဖာ္ထုတ္ သုေတသန ျပဳလ်က္ရွိသည္။ ယင္းတို႕သည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ျပ အေမြအႏွစ္ ျပယုဂ္မ်ားျဖစ္သည္ အားေလ်ာ္စြာ အေမြအႏွစ္ အေဆာက္အအုံမ်ား အျဖစ္ မွတ္တမ္း စာရင္းေကာက္ယူခဲ့ရာ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္အတြင္း ရန္ကုန္တိုင္းေဒသၾကီးအတြင္းရွိ ၿမိဳ႕နယ္ ၁၄ ခုတြင္ ကိုလိုနီေခတ္ လက္ရာ အေဆာက္ အအုံ ၁၂၀ ကို ထပ္မံတိုးခ်ဲ႕ မွတ္တမ္းျပဳစုႏိုင္ခဲ့သည္။ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ စည္ပင္သာယာေရးေကာ္မတီက ျပဳစုခဲ့သည့္ စာရင္းအရ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ တြင္ အေမြအႏွစ္ အေဆာက္အအုံ ၁၈၈ ခု က်န္ရွိေနေပသည္။

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ ထင္ရွားေသာ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအုံမ်ားအနက္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕လယ္၌ တည္ရွိသည့္ မတ္စ္မီးယားေရရွဴအာ ဘုရားေက်ာင္း (Musmeah Yeshua Synagogue) သည္လည္း တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္ေပသည္။

သမိုင္းထဲက ရန္ကုန္

ခရစ္ႏွစ္ ၁၀၂၈ ခုႏွစ္မွ ၁၀၄၃ ခုႏွစ္အတြင္းက မြန္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ယခုရန္ကုန္ၿမိဳ႕တည္ေနရာတြင္ ဒဂုံ ကို တည္ ေထာင္ခဲ့ ၾကခ်ိန္တြင္ ဒဂုံသည္ တံငါရြာငယ္တစ္ခုသာျဖစ္ခဲ့သည္။ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ကို ထူေထာင္ခဲ့သူ အေလာင္းမင္းတရား ဦးေအာင္ ေဇယ်သည္ ၁၇၅၅ ခုႏွစ္ ေမလ ၂ ရက္ေန႕တြင္ ဒဂုံ ၿမိဳ႕ေဟာင္းကို ရွင္းလင္း၍ ၇၅ ဧကက်ယ္၀န္းေသာ ၿမိဳ႕သစ္ကိုတည္ေထာင္ကာ ရန္ကုန္ဟု အမည္ေပးခဲ့ၿပီး ၿမိဳ႕ပတ္လည္ကို ကၽြန္းသစ္မ်ားျဖင့္ တံတိုင္းကာရံခဲ့သည္။

ဒုတိယ အဂၤလိပ္ ျမန္မာ စစ္ပြဲၿပီးဆုံးေနာက္ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂၀ ရက္တြင္ အဂၤလိပ္တို႕သည္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ကို သိမ္းပိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္တြင္ ေဒါက္တာေမာင္ဂိုမာရီ (Dr. W. Montgomery) ႏွင့္ ဗိုလ္ ဖေရဇာ (Lt. A . Fraser) တို႕ သည္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အခ်က္အခ်ာျဖစ္သည့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကို အသစ္ျပန္လည္တည္ေဆာက္ရန္ ဆူးေလေစတီကို ဗဟိုျပဳသည့္ ၿမိဳ႕ျပစီမံကိန္းတစ္ခုကို ေရးဆြဲခဲ့ၾကသည္။

ၿဗိတိသွ်တို႕၏ Reconstruction of Modern Rangoon 1853 စီမံကိန္းအရ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကို ေလးေထာင့္စပ္စပ္ပုံစံ (Chess board Pattern) တည္ခဲ့ကာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ နယ္နိမိတ္သည္ အေရွ႕ဘက္တြင္ အေရွ႕လမ္း(East Road)(ယခု သိမ္ျဖဴလမ္း)၊ အေနာက္ဘက္တြင္ လမ္းမေတာ္၊ ေတာင္ဘက္တြင္ ကမ္းနားလမ္းႏွင့္ ေျမာက္ဘက္တြင္ ေကာ္မရွင္နာလမ္း(ယခု ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ ဆန္းလမ္း) အထိ အ၀န္းအ၀ိုင္းျဖစ္သည္။ အေရွ႕အေနာက္သြယ္တန္းေဖာက္လုပ္ထားသည့္ လမ္းမၾကီး ငါးခု (ယခု ကမ္းနားလမ္း၊ ကုန္သည္လမ္း၊ မဟာဗႏၶဳလလမ္း၊ အေနာ္ရထာလမ္းႏွင့္ ဗို္လ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းလမ္း) တို႕ကို ေပ ၁၈၀ အက်ယ္ေဖာက္လုပ္ခဲ့သည္။ ၿမိဳ႕ကြက္အတြင္း၌ ေတာင္ေျမာက္ သြယ္တန္းကာ နံပါတ္စဥ္တပ္ထားသည့္ ျဖတ္ လမ္း မ်ားသည္ အေနာက္ဘက္ဆုံးတြင္ ၁၇ လမ္း ႏွင့္ အေရွ႕ဘက္ဆုံးတြင္ ၄၄ လမ္းအထိျဖစ္သည္။

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သည္ ပင္လယ္၀မွ ၂၁ မိုင္ကြာေ၀းကာ ရန္ကုန္ျမစ္၊ပဲခူးျမစ္ႏွင့္ ေဒါပုံေခ်ာင္းတို႕ ဆုံရပ္တြင္ တည္ထားခဲ့သျဖင့္ အေရးပါေသာ ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ျဖစ္ခဲ့ကာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကို အေလာင္းမင္းတရား တည္ၿပီးခ်ိန္တြင္ မင္းလွေက်ာ္စြာကို ၿမိဳ႕ေစာင့္ ခန္႕ ထား ခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္တို႕သည္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ ေျခရင္းရွိ ေျမကြက္က်ယ္တစ္ခုအတြင္း၌ တည္ထားသည့္ အလံျပဘုရား၏ ထီးေတာ္ ေအာက္တြင္ အခ်က္ျပတန္းကို ထားရွိ၍ ရန္ကုန္ျမစ္အတြင္း ၀င္ထြက္ၾကသည့္ သေဘၤာမ်ားကို အခ်က္ျပရန္ အသုံးခ်ခဲ့သည္။ ယင္း ေစတီကို Signal Pagoda ဟုလည္းေကာင္း၊ ပထမ အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲတြင္ အဂၤလိပ္တပ္မွဴး Sir Robert Henry Sale တပ္စြဲခဲ့ ေသာေၾကာင့္ Sale’s Pagoda ဟုလည္းေကာင္း ေခၚ ဆိုခဲ့သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ား

မွတ္တမ္းမ်ားအရ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႕ ပထမဆုံးေရာက္ရွိခဲ့ေသာ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးသည္ ၁၈ ရာစုတြင္ အေလာင္းဘုရားမင္းႀကီး၏ တပ္တြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သူ Solomon Gabirol ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ၿဗိတိသွ်တို႕ သိမ္းပိုက္ထားခဲ့သည့္ ၁၉ ရာစု အလယ္ပိုင္းကာလတြင္ အီရတ္ႏိုင္ငံႏွင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ ျမန္မာ ႏိုင္ငံသို႕ ေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကသည့္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳး ကုန္သည္မ်ားသည္ ရန္ကုန္ႏွင့္ မႏၱေလးၿမိဳ႕တို႕တြင္ ဂ်ဴး အသိုက္အ၀န္းမ်ားကိုထူေထာင္ ခဲ့ၾကသည္။ အီရတ္ႏိုင္ငံသည္ ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီလက္ေအာက္ခံအျဖစ္ ေရာက္ရွိခဲ့ခ်ိန္တြင္ ဘဂၢဒက္ၿမိဳ႕မွ ရာေပါင္း မ်ားစြာေသာ ဂ်ဴး လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ယင္းတို႕ေဒသမ်ားတြင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ ဖိစီးႏွိပ္စက္မႈမ်ားႏွင့္ လူမ်ိဳးေရးသတ္ျဖတ္မႈမ်ားမွ လြတ္ေျမာက္ရန္ အီရတ္ ႏိုင္ငံမွ ထြက္ခြာလာခဲ့ၾကရာ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႕လည္းေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကသည္။

ယင္းတို႕ႏွင့္ အတူ အိႏၵိယ မွ ၀င္ေရာက္လာသည့္ ကိုခ်င္ဂ်ဴးႏွင့္ ဘန္းဂ်ဴးမ်ားလည္း ပါ၀င္ခဲ့ၿပီး ၁၉၄၀ ျပည့္ႏွစ္၀န္းက်င္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးအေရအတြက္ ၂၅၀၀ ေက်ာ္ရွိခဲ့သည္။ အုတ္ဂူ ၆၀၀ ၀န္းက်င္ရွိသည့္ ဂ်ဴးသခ်ၤ ိဳင္းသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ ၉၁ လမ္းတြင္တည္ရွိခဲ့ၿပီး မႏၱေလးၿမိဳ႕တြင္လည္း ဂ်ဴး သခ်ၤ ိဳင္း တစ္ခုရွိခဲ့သည္ဟု အဆိုရွိခဲ့သည္။ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္သူ Issac Samuels ကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ ဂ်ဴးသခ်ၤ ိဳင္း၌ ျမွဳပ္ႏွံခဲ့သည္။ Issac သည္ မတ္စ္မီးယား ေရရွဴအာ ဂ်ဴး ဘုရားေက်ာင္းကို ထိန္းသိမ္းခဲ့သူ Moses Samuels ၏ ဖခင္ျဖစ္ၿပီး ဂ်ဴးသခ်ၤ ိဳင္းတြင္ ေနာက္ဆုံး ျမွဳပ္ႏွံသၿဂိဳဟ္ခဲ့သူျဖစ္သည္။

၁၉၁၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဂ်ဴးစာသင္ ေက်ာင္းကိုလည္း တည္ေထာင္ခဲ့ရာ သူငယ္တန္းမွ အလယ္တန္း အဆင့္အထိ ေက်ာင္း သား ၂၀၀ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ အခ်ဳိ႕ေသာ ဂ်ဴးလူမ်ိဳး အမ်ိဳးသားမ်ားသည္ ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ အိမ္ေထာင္က် ခဲ့ၾကကာ မိမိတို႕ရင္ေသြးမ်ားကို အိႏၵိယ၊ ၿဗိတိန္စသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားသို႕ ပညာသင္ယူရန္ ပို႕လႊတ္ခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႕ ေရာက္ရွိခဲ့သည့္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီ ေခတ္တြင္ အေသးစား လုပ္ငန္းမ်ားမွသည္ ခ်ည္ႏွင့္ ဆန္ မ်ားတင္ပို႕ေရာင္းခ်သည့္ လုပ္ငန္းမ်ားအထိ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ကာ စီးပြားေရး ေကာင္းမြန္ ၾကြယ္၀ခဲ့ၾကသည္။ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားသည္ မိမိတို႕ ၏ အဓိက လူမႈ အသိုက္အ၀န္းမ်ားကို ရန္ကုန္ႏွင့္ ပုသိမ္တို႕တြင္ ထူေထာင္ခဲ့ၾကကာ ၂၀ ရာစု အေစာပိုင္းတြင္ ဂ်ဴးအၾကီး အကဲကို ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ခဲ့ၾကသည္။ ပုသိမ္ၿမိဳ႕ရွိ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ား၏ ေခါင္းေဆာင္သည္ Mr. Raphael ျဖစ္ၿပီး ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ ဂ်ဴး မ်ား၏ ေခါင္းေဆာင္သည္ Mr. David Sophaer ျဖစ္ေပသည္။

ဂ်ဴးတို႕သည္ ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီအစိုရအရာရွိမ်ား၊ လုပ္ငန္း ရွင္မ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံမႈမ်ား ရွိခဲ့ၿပီး ဒုတိယေျမာက္ ဂ်ဴး ဘုရား ေက်ာင္း Beth El ကို ၁၉၃၂ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ဒုတိယ ကမၻာစစ္ျဖစ္ပြားၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဂ်ပန္သို႕ သိမး္ပိုက္ ခ်ိန္၌ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးအမ်ားအျပားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ အိႏၵိယ ႏိုင္ငံသို႕ ျပန္လည္ ထြက္ခြာသြားခဲ့ၾကၿပီးေနာက္ ဘုရား၀တ္ျပဳသူမ်ား အလြန္နည္းပါးသြားသျဖင့္ ဂ်ဴး ဘုရားေက်ာင္း Beth El ကို ပိတ္သိမ္းခဲ့သည္။သို႕ေသာ္ Beth El ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည့္ ေနရာႏွင့္ အေဆာက္အအုံ မွတ္တမ္းမ်ား ကို မေတြ႕ရွိခဲ့ၾကေခ်။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏွင့္ အစၥေရးႏိုင္ငံတို႕သည္ လြတ္လပ္ေရးရရွိခဲ့ၾကၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အေရွ႕ေတာင္ အာရွ ႏိုင္ငံမ်ားအနက္ အစၥေရးကို ပထမဆုံး အသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။ျမန္မာႏွင့္ အစၥေရးတို႕သည္ ၁၉၅၃ ခုႏွစ္တြင္ သံတမန္ဆက္သြယ္မႈ စတင္ခဲ့ၿပီး ၁၉၅၇ ခုႏွစ္တြင္ ႏွစ္ႏိုင္ငံ သံရုံးမ်ားဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။

မတ္စ္မီးယား ေရရွဴအာ

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ ၿမိဳ႕ျပအေမြအႏွစ္မ်ားတြင္ တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္သည့္ မတ္စ္မီးယား ေရရွဴအာ (Musmeah Yeshua Synagogue) သည္ ပန္းဘဲတန္းၿမိဳ႕နယ္၊ ၂၆ လမ္း အမွတ္(၈၅)တြင္ တည္ေထာင္ခဲ့သည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တစ္ခုတည္း ေသာ ဂ်ဴးဘာသာ ဘုရား၀တ္ျပဳေက်ာင္းျဖစ္သည္။ ရပ္ကြက္ ၁၁ ခုျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည့္ ပန္းဘဲတန္းၿမိဳ႕နယ္သည္ ယခုရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ အလယ္တြင္တည္ရွိေနသည္။ ကုန္း ေဘာင္ေခတ္ဦးပိုင္းတြင္ ပန္းပဲ လုပ္ကိုင္သူမ်ား အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့သည့္ အရပ္ျဖစ္သျဖင့္ ပန္းပဲတန္းဟု အမည္တြင္ခဲ့ၿပီး အသံ ထြက္ အတိုင္းေရးသားၾကရာမွ ပန္းဘဲတန္းဟု ျဖစ္လာခဲ့သည္။

ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ကို မင္းတုန္းမင္းၾကီး ထီးေတာ္ တင္ခဲ့စဥ္က ထီးေတာ္ ေအာက္ခံ သံကိုင္း၊သံေဘာင္မ်ားကို ပန္းဘဲတန္းရပ္တြင္ေနထိုင္သည့္ ပန္းပဲဆရာ ဦးစႏွင့္ ဦးညိဳတို႕က ျပဳလုပ္ေပးခဲ့သည္။ ပန္းဘဲတန္းၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ သိမ္ၾကီးေစ်း ေစ်းရုံမ်ား၊ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းေစ်း၊စိန္႕ေမရီ ခရစ္ယာန္ ဘုရားေက်ာင္း၊ အထက(၁) ပန္းဘဲတန္း၊ ျမန္မာ့မီးရထားရုံးခ်ဳပ္ေဟာင္း အစရွိသည့္ အေဆာက္အအုံမ်ားသည္ ကိုလိုနီေခတ္က လက္ရာမ်ား ျဖစ္ၾကကာ မတ္စ္မီးယားေရရွဴအာ အေဆာက္အအုံသည္လည္း တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္ေပသည္။

ဒုတိယ ကမၻာစစ္မတိုင္မီက ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည့္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳး မ်ားသည္ မိမိတို႕ယုံၾကည္ ကိုးကြယ္မႈအရ ဘုရား၀တ္ျပဳေက်ာင္းတစ္ခုကို လက္ရွိေနရာတြင္ ၁၈၅၄ ခုႏွစ္က တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ မူလ ဘုရားေက်ာင္းသည္ ေသး ငယ္ ေသာသစ္သားအေဆာက္အဦတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ၁၈၉၃ ခုႏွစ္တြင္ ယင္းအေဆာက္အအုံကို ဖ်က္သိမ္း၍ လက္ရွိအုတ္အေဆာက္အအုံ ႏွင့္ အစားထိုးခဲ့သည္။ မူလ သစ္သားေက်ာင္းသည္ မီးေလာင္ပ်က္စီးခဲ့သည္ဟု ဆိုခဲ့ ၾကသည္။ မတ္စ္မီးယား ေရရွဴအာ ႏွစ္ထပ္ အေဆာက္အအုံကို သုံးႏွစ္ၾကာ တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီး ၁၈၉၆ ခုႏွစ္ တြင္ၿပီးစီးခဲ့သည္။ အေဆာက္အအုံ တည္ေဆာက္ရန္ ေျမေနရာကို ၿဗိတိသွ် အစိုးရက ခြင့္ျပဳမိန္႕ေပးခဲ့သည္။

ဘုရားေက်ာင္းအတြင္း၌ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ား၏ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ တိုရာက်မ္းစာ(Torah Scroll) ေပါင္း ၁၂၆ ခုထိရွိခဲ့သျဖင့္ တစ္ခ်ိန္က ကမၻာေပၚတြင္ တိုရာက်မ္းစာ အမ်ားဆုံး ရွိခဲ့သည့္ ေနရာျဖစ္ခဲ့သည္။ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ျပန္လည္ ထြက္ ခြာသြားၾကခ်ိန္တြင္ ယင္းက်မ္းစာမ်ားကို ယူေဆာင္သြားခဲ့ၾကသျဖင့္ ယခုအခ်ိန္တြင္ ႏွစ္ခုသာက်န္ရွိ ေတာ့ ေပသည္။ ယင္းက်မ္း စာမ်ားသည္ အီရတ္ႏိုင္ငံ၊ ဘဂၢဒက္ၿမိဳ႕မွ ယူေဆာင္လာခဲ့သည့္ မူရင္းက်မ္းမ်ားျဖစ္ၾကကာ သက္တမ္း ႏွစ္ ၁၀၀ ေက်ာ္ခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။

လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ ဂ်ဴးဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ ၿမိဳ႕ျပအေမြအႏွစ္တစ္ခုအျဖစ္ ျပည္ပခရီးသြားမ်ားလာ ေရာက္ ၾကည့္ရႈ လည္ပတ္ေလ့လာၾကသည့္ သမိုင္း၀င္ေနရာတစ္ခုျဖစ္ကာ ဘုရားေက်ာင္းကို အစဥ္အဆက္ ထိန္းသိမ္းခဲ့သူ Moses Samuels ၏ က်န္ရစ္သူ မိသားစု၀င္မ်ားက ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။ Moses Samuels သည္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ေမလ ၂၉ ရက္ တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။

အေမရိကန္ႏိုင္ငံက ေထာက္ပံ့သည့္ ရန္ပုံေငြျဖင့္ ဂ်ဴးဘုရားေက်ာင္းကို ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းခဲ့ရာ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ၿပီးစီးခဲ့ သျဖင့္ ဒီဇင္ဘာလ ၈ ရက္တြင္ ဘာသာေပါင္းစုံ ခ်စ္ၾကည္ေရး အခမ္းအနားက်င္းပခဲ့သည္။ ယင္းအခမ္းအနားသို႕ သမၼတရုံး ၀န္ၾကီး ဌာန ျပည္ေထာင္စု၀န္ၾကီး ဦးေအာင္မင္း၊ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသံအမတ္ၾကီး Mr. Derek Mitchell ႏွင့္ အစၥေရးႏိုင္ငံ သံအမတ္ၾကီး Mr. Hagay Moshe Behar တို႕ တက္ေရာက္ခဲ့ၾကသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တစ္ခုတည္းေသာ ဂ်ဴး ဘုရားေက်ာင္းသည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႕ ေရာက္ရိွလာသည့္ ျပည္ပ ဧည့္သည္မ်ား သြား ေရာက္လည္ပတ္မႈအမ်ားဆုံး ေနရာ ၁၀ ေနရာတြင္ပါ၀င္ခဲ့သည္။၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၆ ရက္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔ျပအေမြအႏွစ္ေစာင့္ ေရွာက္ေရး အဖြဲ႕ (YHT) က သမိုင္း၀င္ ကိုလိုနီေခတ္လက္ရာ မတ္စ္မီးယားေရရွဴအာ ဂ်ဴးဘုရားေက်ာင္းကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ ၁၃ ခု ေျမာက္ အျပာေရာင္ ကမၺည္းေမာ္ကြန္း ျပား တပ္ဆင္ခဲ့သည္။

ဂ်ဴးဘုရားေက်ာင္းအတြင္း၌ ျမန္မာ အစၥေရး ဆက္ဆံေရး သမိုင္း၀င္မွတ္တမ္းဓာတ္ပုံမ်ားကုိျပသထားကာ ဂ်ဴးဘာသာ ၀င္တို႕ အထြတ္အျမတ္ထားရွိသည့္ က်မ္းစာ ႏွစ္ခုကိုလည္း ထိန္းသိမ္းထားရွိသည္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳး ၁၉ ဦးသာ ရွိေနေသာ္လည္း လြန္ခဲ့သည့္ ၁၂၅ ႏွစ္္က တည္ေဆာက္ခဲ့သည့္ ဂ်ဴး ဘုရားေက်ာင္းသည္ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္ အအုံ တစ္ခုအျဖစ္သာမက ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ အေမြအႏွစ္ တစ္ခုအျဖစ္ ထင္ရွားစြာတည္ရွိေနေပသည္။ မတ္စ္မီးယား ေရရွဴအာ ဂ်ဴး ဘုရားေက်ာင္းကို တနဂၤေႏြေန႕မွလြဲ၍ ေန႕စဥ္နံနက္ ၉ နာရီ မိနစ္ ၃၀ မွ မြန္းလြဲ ၂ နာရီ မိနစ္ ၃၀ အထိ ဖြင့္လွစ္ျပသထားသျဖင့္ မည္သူမဆို သြားေရာက္ၾကည့္ရႈေလ့လာႏိုင္ၾကေပသည္။

ေမာင္သာ(ေရွးေဟာင္းသုေတသန)

ကိုးကား
ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ(၁၁)
ၿမိဳ႕ရန္ကုန္(ေမာင္ျမတ္မြန္၊ ဆူးေလ)
The Last Jews in India and Burma (Nathan Katz and Ellen S. Goldberg)

၂၀၁၈ခုႏွစ္ ေအာက္တုိဘာလ ၁၀ ရက္ထုတ္ ျမန္မာ့အလင္းသတင္းစာမွ….