ကမ္ဘာ့အအေးဆုံးတိုက်ကြီး (သို့) အန္တာတိကတိုက် အကြောင်း သိကောင်းစရာ

အန္တာတိကတိုက် ဟာ ကမ္ဘာ့တောင်ဘက်အစွန်ဆုံးပိုင်းမှာတည်ရှိပြီး တောင်ဝန်ရိုးစွန်းရှိတဲ့နေရာလည်းဖြစ်ပါတယ်။ အန္တာတိကတိုက်ဟာ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ တိုက်ကြီးများတွင် ပျမ်းမျှအားဖြင့် အအေးဆုံး၊ အခြောက်သွေ့ဆုံး၊ လေတိုက်နှုန်းအများဆုံး တိုက်ကြီးလည်းဖြစ်ပါတယ်။ အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၅.၄ သန်း ရှိပြီး အာရှ၊ အာဖရိက၊ မြောက်အမေရိက၊ တောင်အမေရိက တိုက်တို့ပြီးလျှင် ပဉ္စမမြောက် အကြီးဆုံးတိုက်ဖြစ်ပါတယ်။

အန္တာတိကတိုက်ကို ၁၈၂၀ခုနှစ် မတိုင်ခင်အထိဘယ်သူမှ မမြင်ဖူးသေးပါ။ ၁၈၂၀မှာ မြင်ဖူးတဲ့သူ ရှိပေမယ့် တိုက်ပေါ်ကိုတော့ ခြေမချရဲခဲ့ကြပါဘူး။ အန္တာတိကတိုက်ကို ပထမဆုံးခြေချခဲ့တဲ့သူကတော့ ၁၈၉၅ခုနှစ် မှာခြေချခဲ့တဲ့ နော်ေ၀ ဝေလငါးဖမ်းလုပ်ငန်းရှင် Henrik Johan Bull နဲ့ သူ့ရဲ့ဝန်ထမ်းတွေပဲဖြစ်တယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။

အန္တာတိက တိုက်ဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ အအေးဆုံးနေရာဖြစ်ပါတယ်။ ပုံမှန်အပူချိန်မှာတောင် -၇၀ ဒီဂရီဆဲစီးယပ်စ် လောက်ရှိပါသတဲ့။ စံချိန်တင် အအေးဆုံးအပူချိန်ကတော့ ၁၉၈၃ခုနှစ် Antarctica’s Vostok စခန်းကနေတိုင်းယူရရှိခဲ့တာဖြစ်ပြီး -၈၉ ဒီဂရီဆဲစီးယပ်စ်ရှိပါတယ်။

ကမ္ဘာပေါ်က ရှိတဲ့ရေခဲစုစုပေါင်းရဲ့ ၉၀ရာခိုင်နှုန်းဟာ အန္တာတိက တိုက်မှာ ရှိပါတယ်။ အန္တာတိက တိုက်ဟာ ဥရောပတိုက်ထက် ပိုကြီးပြီး သြစတြေးလျတိုက်ထက် ၂ဆ ပိုကြီးပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ပေါ်က ရှိသမျှ ရေချိုရဲ့ ၇၀% ကိုထိမ်းသိမ်းထားရာနေရာလည်းဖြစ်ပါတယ်။

တိုက်ဧရိယာရဲ့ ၉၈% ကို ရေခဲပြင်တွေနဲ့ ဖုန်းအုပ်ထားပါတယ်။ ရေခဲလွှာတွေရဲ့ အထူတွေကလည်း ပျမ်းမျှအားဖြင့်၂၅၀၀ မီတာ ရှိပြီး တချို့နေရာတွေမှာဆိုရင်တော့ ၄၀၀၀မီတာကျော်အထိ ထူပါတယ်။ ကျန်တဲ့ ၂ရာခိုင်နှုန်းကတော့ ရေခဲတွေဖုံးလွှမ်းခြင်းမရှိပဲ ရေညှိတွေ ၊ မှော်ပင်တွေပေါက်ရောက်နေပါတယ်။ ကမ္ဘာရေခဲပြင်စုစုပေါင်း ဧရိယာ၏ ၈၅-ရာခိုင်နှုန်းဟာ အန္တာတိက ဒေသတွင်ရှိတာကြောင့် ယင်းကို ရေခဲကန္တာရဟု တင်စားခေါ်ဝေါ်လေ့ရှိပါတယ်။

တကယ်လို့များ အန္တာတိကတိုက်က ရေခဲတွေအကုန်လုံးသာ အရေပျော်ခဲ့ရင် ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာရေပြင်တွေရဲ့ အမြင့်ဟာ ၇၀မီတာခန့် မြင့်သွားမှာဖြစ်ပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးနီးပါးရေးလွှမ်းခြင်းကို ခံကြရမှာပါ။ အန္တာတိကတိုက်မှာ မီးတောင်ပေါင်း ၁၃၈ ခုရှိပြီး အထင်ရှားဆုံးကတော့ မီးတောင်ရှင် Erebus ဖြစ်ပါတယ်။ အန္တာတိက ရေခဲပြင်များ အောက်တွင် အရည်ပျော်နေသော ရေကန်များ၊ မြစ်များရှိကြောင်း မကြာသေးမီက ဂြိုလ်တုတိုင်းတာချက်များအရ သိရပါတယ်။

ကမ္ဘာပူနွေးလာမှုကြောင့် အန္တာတိကတိုက် ရေခဲပြင်ဟာ ကမ္ဘာ့မြောက်ခြမ်းရှိ ရေခဲပြင်လောက် အရည်ပျော်မှု မများသော်လည်း ပညာရှင်တို့၏ မူလက ယူဆထားသည်ထက် ပို၍ မြန်ဆန်စွာ အရည်ပျော်လျှက်ရှိပါတယ်။ ၁၉၉၆ခုနှစ်မှ စတင်ကာ ရေခဲများ ဆုံးရှုံးလာမှု့မှာ ၇၅% အထိ ရှိနေပြီဖြစ်ကြောင်း၊ ဆက်လက်၍လည်း ပိုမိုလျင်မြန်စွာ အရည်ပျော်လျက်ရှိကြောင်း၊ အန္တာတိက အစွန်ပိုင်းရှိ ရေခဲမြစ်များ အရည်ပျော်ခြင်းမှ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်သည် နှစ်စဉ်(ဝ.၄) မီလီမီတာ မြင့်တက်လျက်ရှိကြောင်း သိရှိရပါတယ်။

အန္တာတိကတိုက်မှာ ချီလီလူမျိုးအနည်းငယ် နေထိုင်ကြတဲ့ Villa Las Estrellas မြို့တစ်မြို့ရှိပါတယ်။ အဲဒီမြို့မှာ ကျောင်း ၊ ဆေးခန်း ၊ စာတိုက် ၊ တည်းခိုခန်း ၊ အင်တာနက်တွေရှိပြီး မြို့ဆိုပေမယ့် လူဦးရေကတော့ နွေရာသီမှာ ၁၅၀ ဝန်းကျင်ခန့်နေထိုင်ပြီး ဆောင်းရာသီမှာတော့ ၈၀ခန့်သာနေထိုင်ပါတယ်။ အန္တာတိက တိုက်ဟာ လူသားတွေအမြဲမနေနိုင်တဲ့ နေရာဖြစ်ပေမယ့် လူဦးရေ ၅၀၀၀ခန့်ကတော့ သုတေသန ဆိုင်ရာလုပ်ငန်းများအတွက် အဲဒီမှာရှိနေကြပါတယ်။

အများစုကတော့ နိုင်ငံပေါင်း ၃၀ ကျော်က သိပ္ပံ နဲ့ သုတေသနပညာရှင်တွေဖြစ်ပြီး အဲဒီဒေသက မျိုးစိတ်တွေကိုလေ့လာခြင်း ၊ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကို သုတေသနပြုခြင်း ၊ မီးတောင်များကိုလေ့လာခြင်း ၊ ဂြိုဟ်နက္ခတ်တွေကိုလေ့လာခြင်း ၊ ဥက္ကာပျံများ ၊ ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်ဖျာထွက်မှုကိုလေ့လာခြင်း စတဲ့လုပ်ငန်းတွေကိုလုပ်ဆောင်နေတဲ့ သုတေသနစခန်းပေါင်း ၁၀၀ ဝန်းကျင်ခန့်ရှိပါတယ်။

တရုတ်နိုင်ငံဟာ တောင်ဝင်ရိုးစွန်းအန္တာတိကဒေသတွင် အမြင့်ဆုံးဖြစ်သော Dome A မှာ အန္တာတိကကုန်းပြင်၏ အတွင်းပိုင်းကို လေ့လာနိုင်ရန် စခန်းတစ်ခုကို တည်ဆောက်ခဲ့ပြီးဖြစ်ပါတယ်။ Dome A သည် ကုန်းပြင်၏ အတွင်းပိုင်း ၁၂၀၀ ကီလိုမီတာတွင်ရှိ၍ သဘာဝအလျှောက် အအေးဆုံးနေရာဖြစ်ပြီး အမြဲတမ်း အနုတ် ၉၀ ဒီဂရီ C ဝန်းကျင်တွင် ဖြစ်ပေါ်လျှက်ရှိပါတယ်။

အန္တာတိကတိုက်မှာ ပိုလာဝက်ဝံမရှိသလို တွားသွားကောင်တွေလည်းမရှိပါဘူး။(ပိုလာဝက်ဝံတွေက အာတိတ်ဒေသမှာ နေထိုင်ကြတာပါ) အများဆုံးတွေ့ရလေ့ရှိတဲ့ တိရစ္ဆာန်တွေကတော့ ဝေလငါး ၊ ပင်ဂွင်း ၊ ဖျံ နဲ့ ငါးတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ထူးခြားတဲ့မျိုးစိတ်ဖြစ်တဲ့ အလင်းပေါက်ငါးတွေဟာ အန္တာတိကတိုက်ရဲ့ ၇၄၀မီတာ ဝန်းကျင်က ရေခဲပြင်အောက် ၁၀မီတာ အနက်မှာတွေ့ရလေ့ရှိပြီး ဒီငါးတွေဘယ်လိုအသက်ရှင်နေထိုင်ကြသလဲဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ သေသေချာချာမသိသေးပါဘူး။ အန္တာတိကတိုက်ဟာ နျူကလီးယားလိုလက်နက်ပစ္စည်းများ မစမ်းသပ်ဖို့ နိုင်ငံပေါင်း ၄၉နိုင်ငံကနေ သဘောတူလက်မှတ်ထိုးထားတဲ့ နယ်မြေလည်းဖြစ်ပါတယ်။

မကြာခဏ ရေခဲလွှာများ ပဲ့ထွက်ပြိုကျမှုများ ဆက်တိုက် ဖြစ်ပေါ် နေတာကြောင့် ယခု ရာစုအတွင်း အန္တာတိက တိုက်ရဲ့ အပူချိန် သည် (၃) ဒီဂရီ ဆဲစီးယပ်စ်ခန့် တိုးလာပြီး ထိုသို့ တိုးမြင့်လာမှုကြောင့် ပညာရှင်များ က ရေကြီး ရေလျှံမှုများ ပေါ်ပေါက် လာမည်ကို စိုးရိမ်လျှက် ရှိနေကြပါတယ်။ ရေခဲထုများ အရည်ပျော်ကျခြင်း တို့ကြောင့် ကမ္ဘာ့ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ ရေမျက်နှာပြင်ကို မြင့်တက်လာစေ သလို ကမ္ဘာကြီး၏ ရာသီဥတု ကိုလည်း ပြောင်းလဲမှု ကြီးကြီးမားမား ဖြစ်လာ စေရန် သက်ရောက်မှု များရှိနေပါတော့တယ်။